European Digital Treasures: Management of centennial archives in the 21st century <https://www.digitaltreasures.eu/>(22. VI 2022).
Projekat Evropske digitalne riznice inspirisan je različitim izazovima sa kojima se suočavaju baštinske institucije kulture i koji ih usmeravaju ka novim modelima poslovanja u digitalnom dobu. Sabiranje zajedničkog evropskog nasleđa, sa posebnim akcentom na digitalnu dostupnost, kao i povećanje njegove vidljivosti i upotrebe, glavni su ciljevi zajedničkog poduhvata konzorcijuma na čelu sa Španskim državnim arhivom. Partnersku mrežu čine još i nacionalni arhivi Norveške, Mađarske, Malte, Portugalije, kao i Munster tehnološki univerzitet u Korku (Irska) i Međunarodni centar za arhivska istraživanja (ICARUS). Pored detaljnog opisa svih projektnih aktivnosti, centralno mesto veb prezentacije predstavlja odeljak koji sadrži digitalne kataloge tri transmedijske izložbe: I Stvaranje Evrope – istorija, pamćenje i mit o Evropejstvu preko hiljadu godina; II Prognanici, migracioni tokovi i solidarnost; III Evropska otkrića – od novog sveta, do novih tehnologija. Svaka od izložbi sadrži oko pedeset reprezentativnih eksponata izabranih među različitim, poglavito arhivskim institucijama širom Evrope. Među njima ima i onih poreklom iz srpskih arhiva (dokument o prelasku srpskih porodica iz Beograda u Zemun 1791. godine iz Istorijskog arhiva Beograda, ili plan novog plovnog puta na Dunavu kod Petrovaradina iz 1851. godine iz Arhiva Vojvodine), ali i drugih zanimljivih svedočanstava, poput plana karantinske stanice kod Zemuna iz 1762. godine (Nacionalni arhiv Mađarske), ili spiska neophodnih medicinskih proizvoda lekara u Kotoru iz 1556. godine (Državni arhiv Crne Gore). Katalozi su dostupni za preuzimanje u PDF formatu, na nakoliko jezika, a od dodatnih sadržaja tu su još i brošure sa ponudom proizvoda čija izrada je inspirisana odabranim dokumentima sa izložbi, zatim izložbene video prezentacije, kao i linkovi za slobodno preuzimanje nekoliko igara (kvizovi, igre memorije, interaktivne rolplej igre).
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2022, str. 107-108.
Rothschild Foundation Hanadiv Europe, Yerusha <https://yerusha.eu/> (22. VI 2022).
Digitalna onlajn platform Yerusha (na hebrejskom Nasleđe) predstavlja katalog slobodno dostupnih informacija o evropskom jevrejskom arhivskom nasleđu. Platforma je nastala kao rezultat zajedničke saradnje evropskih, američkih i izraelskih akademskih i baštinskih institucija i podržana je od evropskog ogranka fondacije Rotšild. Početna strana sajta suštinski je usmerena na dva osnovna odeljka, a to su Mreža, gde su dostupne informacije sa logotipovima 26 institucija koje su deponovale informacije u bazu, kao i odeljak rezervisan za naprednu pretragu. Opisi arhivskih fondova i zbirki poreklom iz Srbije u bazu su deponovani većim delom preko Istorijskog arhiva Beograda, ali i preko Memorijalnog muzeja Holokausta iz Vašingtona. Organizacija metapodataka u bazi omogućuje preciznu filtraciju podataka preko različitih parametara: perioda (vremenske linije), jezika građe, tematskog indeksa, vlasničke institucije, postojanje linkova ka informativnim sredstvima kolekcija. Uredno prezentovani, standardizovani i lako pretraživi podaci o velikom broju arhivskih kolekcija iz različitih institucija, takođe mogu poslužiti i kao dobar primer i ideja vodilja na koji način organizovati tematski profilisane i onlajn dostupne digitalne vodiče kroz arhivsku građu.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2022, str. 108-109.
Portale Antenati: Gli Archivi per la ricerca anagrafica <https://www.antenati.san.beniculturali.it/> (22. II 2022).
Italijanski portal Arhiv za genealoška istraživanja je osmišljen i realizovan od strane Generalne direkcije za arhive, a po ugledu na druge portale posvećene genealoškim istraživanjima i porodičnoj istoriji, koji su pokrenuti u mnogim zemljama. Odeljak sajta na kome je prikazana celokupna arhivska mreža državnih arhiva Italije sa napomenama o relevantnim genealoškim izvorima (matične knjige, popisi vojnih obveznika, i dr), može imati i širu korist za upoznavanje italijanskog arhivskog pejsaža. Imajući u vidu povećano insteresovanje širom sveta za ovakvu vrstu izvora, digitalizacija i objavljivanje građe ovog tipa na jedinstvenom nacionalnom portalu čini se višestruko opravdanom. Pored olakšanog pristupa specifičnoj vrsti materijala i razmeni metapodataka između različitih institucija, ovakvi poduhvati pogoduju i afirmaciji interesovanja za istraživanja lokalne i porodične istorije. U tom smislu je na portal uvrštena sekcija Porodične priče (Leggi le storie di famiglia) gde su prikazani primeri onih koji su svoje porodične istorije osvetleli koristeći materijal dostupan na sajtu. Posebno treba skrenuti pažnju da je pri kreiranju ovakve vrste portala i veb sajtova osnovni deo gotovo neophodno proširiti nekom vrstom pratećih, ili dodatnih sadržaja, a ovde su uvršteni još i: kratko uputstvo za početak svakog genealoškog istraživanja, objašnjenje o vrstama izvora, odlično urađen elektronski leksikon pojmova, istorijsko-geografski rečnici objavljivani pre ujedinjenja Italije 1861. godine, kao i linkovi ka drugim vrstama digitalno dostupnih izvora. Osnovna objašnjenja i tekstualni sadržaji sajta su radi lakšeg snalaženja korisnika sa drugih govornih područja dati i u prevodu na engleski, španski i portugalski jezik.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 3, 2021, str. 95-96.
Statewide Library Electronic Doorway, Alaska’s Digital Archives <https://vilda.alaska.edu/> (9. II 2022).
Digitalni arhiv Aljaske pokrenut je sa idejom formiranja centralnog punkta za prikazivanje istorijskih fotografija, govorne istorije, pokretnih slika, mapa, dokumenata, knjiga, fizičkih objekata i drugih materijala iz arhiva, muzeja, i biblioteka SAD. Otkupljena od Rusije 1867. godine, zvanično proglašena teritorijom SAD 1912, Aljaska 1959. postaje 49 savezna država, a danas je najveća i najređe naseljena američka država. Imajući na umu da u ogromnoj količini podataka na web-u mnogi ostaju zakopani i nikad, ili retko iskorišćeni, da se neki dupliraju, a samo mali deo redovno koristi za primenu i sintezu sa drugim podacima ili stečenim znanjima, u potpunosti je opravdana ideja da se na jednom mestu združeno prikažu kolekcije o istorijskom nasleđu Aljaske, koje potiču iz fundusa različitih institucija. Kolekcija je deo portala (Statewide Library Electronic Doorway – SLED) koji obrađuje informacione resurse značajne za Aljasku. Ova elektronska kapija kojom upravljaju aljaske biblioteke na web-u je prisutna još od 1995. godine. Snalaženje u velikoj količini podataka i materijala na sajtu je omogućeno uključivanjem više parametara pretrage (institucija iz koje kolekcija potiče, tema, stvaralac, izvor, vrsta materijala). Pored lakog upoznavanja sa zanimljivim nasleđem Aljaske, ovaj web sajt pruža i odličan primer na koji način je moguće napraviti koristian i pregledan tematski orijentisan digitalni repozitorijum.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 2, 2021, str. 81-82.
ICARUS, Monasterium.net <https://www.monasterium.net/mom/home> (7. II 2022).
Digitalna platforma Monasterium koja se kontinuirano razvija od 2002. godine danas sadrži više od pola miliona primarnih izvora srednjovekovnih i ranomodernih dokumenata, iz preko 170 ustanova, iz 16 evropskih zemalja. Pokretanje i razvoj ovog projekta predstavljaju jedno od najvažnijih dostignuća Međunarodnog centra za arhivska istraživanja (ICARUS) sa centrom u Beču. Skoro milion digitalnih snimaka slobodno dostupnih na portalu primarno je pretraživo prema arhivskim fondovima razvrstanim geografski, kao i unutar nekoliko desetina tematskih kolekcija. Istraživačima srpskog srednjeg veka od posebnog su značaja sledeće kolekcije: Srpske povelje u arhivima Mađarske (1411-1481, opis i komentari na eng), Srpski srednjovekovni dokumenti u Državnom arhivu Venecije (eng), Srpski vladarski dokumеnti u Državnom arhivu Dubrovnika (1186-1479, eng), Odabrane srpske vladarske povelje XIV veka (1306-1388, nem), Povеljе gospodara Srbijе i Zеtе u cеtinjskim zbirkama (nem). Formiranje i digitalna dostupnost ovih kolekcija na prestižnom međunarodnom portalu rezultat su saradnje i učešća na nekoliko međunarodnih projekata Balkanološkog instituta SANU. U cilju aktivnijeg uključivanja korisnika u virtuelnu naučnu zajednicu, širenja njenog obrazovnog potencijala, kao i u svrhu tehničkog unapređenja platforme, omogućena je slobodna registracija putem koje je dopušten rad na uređivanju sadržaja u ulozi moderatora.
Kralj Stefan Vladislav oslobađa građane Dubrovnika od plaćanja mogoriša (taksa na vinograde) za posede u Žrnovnici, oko 1240. god.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 2, 2021, str. 78-79.
Arhiv Vojvodine, Žrtve u Sremu (1941-1945) <https://sremskezrtve.arhivvojvodine.org.rs/> (5. X 2021).
Projekat Žrtve u Sremu (1941-1945) pokrenut je u Arhivu Vojvodine 2019. godine sa ciljem konačnog utvrđivanja konačnog broja stradalih sa ovog područja tokom Drugog svetskog rata. Od preuzimanja materijala iz postojeće elektronske baze podataka Muzeja Vojvodine krajem aprila 2020. godine, projektni tim Arhiva Vojvodine, na čelu sa dr. Milanom Koljaninom, uspeo je da za relativno kratko vreme kreira novi javno dostupan resurs, prvenstveno zahvaljujući korišćenju nove izvorne građe iz Arhiva Vojvodine (Komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača u Vojvodine – fond F. 183), ali i prikupljanjem i prikupljanjem informacija sa drugih strana (literatura, drugi popisi, knjige streljanih, crkvene matične knjige, foto-dokumentacija). Paralelno sa poslovima na ažuriranju spiskova stradalih odvijao se i značajan posao na evidentiranju i fotografisanju spomen obeležja na području Srema u sastavu Republike Srbije.
Sistematizacija prukupljene i novootkrivene građe poslužila je kao temelj za izradu fukcionalne i značajne web prezentacije čiju okosnicu čini detaljno pretraživa baza podataka sremskih žrtava 1941-1945, od blizu četrdeset hiljada imena (3968 strana sa po 10 imena). Osim toga, autori su osmislili i realizovali i dodatne odeljke sajta: Svedočenja, O žrtvama, Kulturocid, Galerija, Spomen-obležja. U delu posvećenom svedočenjima žrtava trebalo bi sa tehničke strane omogućiti bolju čitljivost faksimila izjava preživelih (ili omogućiti optičko prepoznavanje znakova i prezentovanje u HTML-u). Isto važi i za značajan dokument koji svedoči o udaru ustaških vlasti i nemačkih jedinica na kulturnu baštinu naroda određenih za uništenje, dostupan u odeljku Kulturocid. Digitalna kopija ovog dokumenta iz 1946. godine (Zločini na kulturno istorijskim spomenicima i predmetima u Sremu, pdf, 400 strana) mogla bi se obraditi uz pomoć OCR čitača i na taj način tekst učiniti pretraživim. Naročito treba istaći vrednost sekcije posvećene spomen obeležjima, jer prikupljeni i predstavljeni podaci o žrtvama i spomen obeležjima, fotografisani i mapirani, stvaraju poseban vizuelni utisak i svedoče o masovnosti zločina počinjenih nad stanovnicima Srema u Drugom svetskom ratu.
Bitno je istaći da je baza podataka urađena informatički besprekorno, uz mogućnosti filtiranja i unakrsne kombinacije podataka prema više parametara (ime, ime roditelja, prezime, prebivalište, mesto stradanja, mesto rođenja, veroispovest, osnov hapšenja, osnov pogubljenja, ko je likvidacuju izvršio/naredio, godina stradanja, godina suđenja, mesto nestanka, mesto posmrtnih ostataka, spomen obeležje). Zahvaljujući tome je omogućena i detaljna statistička obrada materijala, kao što je prikazano na primeru statističkih analiza datih u odeljku sajta O žrtvama.
MV, 5416 (4), Ustaška parada u Zemunu, 1941.
U opisu projekta je naznačeno da on nije u potpunosti okončan, tako da je za očekivati da će prezentacija biti obogaćivana i dodatnim sadržajima, poput audio i video zapisa svedočenja žrtava koje su preživele zločine okupatora u Sremu, ili da će postojeća galerija foto dokumenata biti proširena, digitalno obrađena i pretraživa.
Slobodan Mandić, 5. oktobar 2021.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2021, str. 142-143.
Lomax Digital Archive <https://archive.culturalequity.org/> (15. VII 2021).
Teško da je moguće preceniti ulogu koju su muzičar i etnomuzikolog Alan Lomaks i njegov otac Džon Ej Lomaks odigrali u oblikovanju savremene muzičke istorije. Putujući zabačenim predelima američkog juga u potrazi za tragovima tradicionalnog muzičkog nasleđa, a pod pokroviteljstvom Kongresne biblioteke, između 1933. i 1942. godine oni su sakupljali i beležili izvorne i autentične snimke. Alan je kasnije samostalno nastavio sa ovim važnim poslom sve do osamdesetih godina 20. veka. Osim toga, pedesetih godina je boravio u Evropi takođe neumorno radeći i snimajući izvođače u Britaniji, Irskoj, Italiji i Španiji. Prvi muzičar koga su Lomaksi snimili 1933. godine je bio Hjudi Ledbeter (Huddie Ledbetter), poznatiji kao Lid Beli (Lead Belly), u zloglasnom kazneno popravnom zavodu Lujzijane ”Angola” Takođe, zaslužni su i za otkrivanje i približavanje široj publici bluz gitariste Roberta Džonsona, protesnog pevača Vudi Gutrija, folk umetnika Pita Sigera, kantri muzičara Burl Ivesa. O značaju muzikološkog poduhvata Lomaksovih svedoče i reči Brajana Ina da bez Alana Lomaksa verovatno ne bi bilo ni bluz eksplozije, RnB pokreta, Bitlsa, Stonsa, ni Velvet Andergraunda.
Digitalni arhiv Lomaksovih omogućava slobodan pristup audio-vizuelnim kolekcijama koje su nastajale u rasponu od sedam decenija. Izuzetno vredan i bogat materijal odlično je sistematizovan, pregledan i lako pretraživ. Klasifikacija je izvršena dodeljivanjem oznaka prema više parametara (ličnosti, instrumenti, lokacije, vrsta muzike itd), a svaki audio zapis i slika su opisani metapodacima na više nivoa. Odeljak sajta Explore sadrži pet celina raspoređenih ispod naslova Glavna kolekcija. Prva celina je katalog terenskog rada sa preko 20.000 digitalizovanih celina i sa oko 5.000 fotografija. Unutar svakog od ovih područja omogućeno je i dodatno filtriranje materijala, dok peto polje zapravo predstavlja indeksirane sadržaje prema imenu izvođača, mestu nastanka zapisa, vrsti muzičkog instrumenta, kulturi, muzičkom žanru. Prezentacija sadrži još nekoliko veoma zanimljivih dodataka, poput dnevne serije pesama Nevolje neće trajati zauvek, pokrenute 2020. god. u prvim mesecima pandemije korona virusa, a koja je zamišljena kao neka vrsta uvodne izložbe u Lomaksov digitalni arhiv.
Izvanredno vredan i bogat materijal dostupan na sajtu Digitalnog arhiva Lomaks nastao je spajanjem građe nezavisne arhive Alana Lomaksa (1946-1991), digitalizovane i sačuvane od strane Udruženja za kulturnu jednakost krajem 1990-ih i početkom 2000-ih, sa hiljadama snimaka koje su na acetatnim i aluminijumskim diskovima Lomaksi zabeležili od 1933. do 1946. pod pokroviteljstvom Kongresne biblioteke.
Annie Mae and Fred McDowell. Como, Mississippi, September 1959
Društvene mreže i ustanove kulture – Istorijski arhiv Beograda (piše: Slobodan Mandić, viši arhivista)
Pored prioritetnog zadatka prilagođavanja potrebama istraživača, kulturno-prosvetna funkcija ostaje jedna od najznačajnijih delatnosti savremenih arhiva.1 Međutim, potrebno je nanovo razmotriti propagandnu delatnost baštinskih ustanova kulture u svetlu najnovijeg talasa tehnološke ekspanzije. Dok su ranije arhivisti izlazak iz anonimnosti preduzimali aktivnostima poput propagandnih kampanja, izložbi, obilazaka terena, predavanjima, medijskim nastupima, ovaj segment rada u najvećoj meri danas je neizostavno povezan sa razvojem informaciono-komunikacionih tehnologija. Takođe, ono što je oduvek odlikovalo kulturno-prosvetnu delatnost je karakteristika neprestanog pronalaženja novih oblika rada i usklađivanje sa dostupnim mogućnostima i sredstvima.2
Trend ubrzanog razvoja savremenog sveta pod uticajem novih tehnologija i pomeranje granica eksploatacije interneta pojavom novih web-aplikacija uzrokovali su da se i sama priroda novih medija neprestano menja. Nove tendencije dobile su i svoj odgovarajući izraz u kovanici „Web 2.0”, a suštinski pomak ogleda se u povećanoj interaktivnosti i mogućnosti učestvovanja u kreiranju sadržaja i od strane korisnika informacija i prezentovanih sadržaja. Razne društvene mreže (social networks), zatim servisi za objavljivanje, pregledavanje i razmenu fotografija (Flickr), video zapisa (YouTube), podkastovi (zvučni zapisi predavanja, prezentacija, konferencija, seminara), blogovi, forumi, tagovanje ili folksonomija (mogućnost kategorizacija sadržaja korišćenjem ključnih reči ili tagova) i viki veb sajtovi, RSS fid (funkcija koja omogućava čitanje aktuelnih novosti bez posećivanja mnogobrojnih veb stranica uz pomoć posebnih „čitača“), sve su to zapravo sastavni delovi Web-a 2.0.
Kulturno-prosvetna delatnost i odnos arhiva i javnosti upadljivo postaju neizbežna tema mnogih arhivističkih skupova širom sveta. Prvenstveni razlog za fokusiranje pažnje na delovanje arhivskih institucija u javnom sajber prostoru dolazi od toga što se rapidno povećava broj korisnika koji u potrazi za informacijama koriste nove tehnološke mogućnosti. Iz perspektive korisnika kulturnih dobara, od manje je važnosti da li su izvori saznanja i iskustva pohranjeni u arhivima, bibliotekama ili muzejima, već da ostvare pristup izvorima za koje su zainteresovani i da imaju mogućnost da ih koriste, bez obzira na njihovu vrstu i instituciju u kojoj se čuvaju.
U izveštaju Međunarodnog arhivskog saveta iz 2002. godine ukazano je na to da će arhivi u digitalnom dobu za primarni cilj svoje delatnosti imati potpunu digitalizaciju i onlajn dostupnost arhivskog materijala. Ipak, ulaganje u digitalizaciju za arhive je veoma skup i složen poduhvat koji zahteva dosta vremena. Čak i ako bi arhivi imali neograničen budžet i resurse, ovo bi bio veoma dugotrajan i ambiciozan proces. Stoga bi lakši put vodio korišćenju drugih mogućnosti koje digitalne tehnologije stavljaju arhivima na raspolaganje.
Različite arhivske i druge kulturne institucije širom sveta krenule su sa širokom implementacijom Web 2.0 servisa, pokušavajući da iskoriste njihove brojne prednosti u odnosu na standardne veb prezentacije koje su do nedavno predstavljale osnovni vid komunikacije ovih ustanova sa spoljnim svetom. Time su mnogi arhivi krenuli uspešno da izlaze iz dugogodišnje anonimnosti i da probijaju medijsku barijeru, koja je okruživala ustanove ovog tipa.
Uviđajući da novi internet servisi, poput društvenih mreža, predstavljaju potencijalno veoma značajno sredstvo za povećanje prisutnosti u javnom prostoru i promociju svoje delatnosti, Istorijski arhiv Beograda je od januara 2011. godine u virtuelnom prostoru prisutan i preko fejsbuk stranice, koja je brzo stekla veliki broj poštovalaca.3 Važno je napomenuti da je i ovaj vid širenja aktivnosti arhiva u savremenom okruženju pažljivo unapred razmotren, pre svega uzimajući u obzir teorijske postavke ovog vida delatnosti od strane arhivista iz tehnološki naprednijih zemalja, poput radova američke arhivistkinje Kejt Tajmer (Kate Theimer)4, a usled nepostojanja takvih prezentacija od strane arhivskih ustanova u našoj zemlji.
Fejsbuk stranica Istorijskog arhiva Beograda – preko 23.500 registrovanih pratilaca decembra 2019. godine
Dosegavši u 2021. godine broj od skoro 25.000 registrovanih korisnika, fejsbuk stranica Istorijskog arhiva Beograda se svrstava među najuspešnije prezentacije evropskih arhivskih ustanova u okvirima te društvene mreže (fejsbuk stranica Nacionalnog arhiva Francuske istovremeno ima 24.500 pratilaca, a stranica Nacionalnog arhiva Ujedinjenog Kraljevstva nešto preko 106.000 pratilaca).
Fejsbuk prezentaciju arhiva održava nekoliko zaposlenih, a tu se na svakodnevnom nivou objavljuju različite informacije i zanimljivosti iz prošlosti, najviše vezane za Beograd i arhivsku građu koja se u Arhivu čuva. Ovaj vid prezentacije arhiva pokazao se kao veoma prikladan i uspešan. Potrebno je ukazati i da materijal objavljen preko zvaničnih internet prezentacija i prezentacija projekata uveliko ostaje neiskorišćen ukoliko nije podržan postovima na društvenim mrežama. Pored svakodnevnog povećanja virtuelnog auditorijuma i animiranja publike kroz objavljivanje starih fotografija, podataka o arhivskim fondovima, građi i izdanjima, rubrike Dogodilo se na današnji dan, tekućim aktivnostima i dr, za očekivati je da će na ovaj način promovisana arhivska delatnost i bogati fondovi arhiva zainteresovati širi krug ljudi, naročito mlađih generacija, i pobuditi u njima radoznalost za korišćenjem arhivske građe, ali i probuditi svest o značaju i neophodnosti njenog čuvanja.5
Flikr – servis za objavljivanje, pregledavanje i razmenu fotografija
Nakon uspešnog eksperimenta sa fejsbuk stranicom, usledilo je otvaranje naloga i i pokretanje aktivnosti i na drugim društvenim mrežama: aktiviranje servisa za objavljivanje, pregledavanje i razmenu fotografija (Flickr, septembar 2012), videozapisa (Youtube kanal, maj 2014), uspostavljenje saradnje sa Vikimedijom Srbije (2016)6, pokretanje naloga na društvenoj mreži tviter (septembra 2018. godine). Sve ove aktivnosti zajedno su rezultirale mnogo većim prisustvom Istorijskog arhiva Beograda u javnosti i približavanja arhivskog blaga poverenog na čuvanje Arhivu širem krugu korisnika.
Interakcija na tviteru: @jevremz to @IA_Beograda, 4. Dec. 2019.
Zaposleni u ustanovama kulture neminovno moraju računati na ogroman potencijal društvenih mreža u okviru propagandne delatnosti. Naročito treba skrenuti pažnju na brojne slučajeve zanemarivanja, ili pogrešnog i neadekvatnog korišćenja ovih alata. Često je uzrok tome i neplaniranje vremena i troškova potrebnih za obavljanje ovih poslova od strane lica koja osmišljavaju i razrađuju pojedine projekte u vezi sa prezentacijom digitalnih sadržaja. Stoga se mogu pronaći slučajevi dobro osmišljenih i dizajniranih web portala i platformi, koje sadrže značajan i potencijalno veoma koristan materijal, ali koji na žalost ne pronalazi lako put do publike i korisnika.
Od brojnih slučajeva pozitivne prakse implementacije društvenih mreža u projekte iz digitalne humanistike u svetu pomenimo nasumično izabran primer projekta Italijanska paleografija na čijem Web sajtu je prezentovano 102 italijanska dokumenta i rukopisa iz perioda od 1300. do 1700. god. sa alatima za dešifrovanje teksta i drugim propratnim sadržajima. U autorskom timu projekta je i urednica Izabela Manji (Isabella Magni, Rutgers University), pored ostalog zadužena i za koordinaciju poslova na društvenim mrežama.7
Youtube kanal IAB, decembar 2019.Arhivski dokumenti u vlasništvu Istorijskog arhiva beograda na Vikimedijinoj ostavi
Arhiv Biblioteke XX vek <http://www.bibliotekaxxvek.com/category/arhiv-biblioteke-xx-vek> (12. III 2021).
U maju 2021. godine navršava se pedeset godina od kada je objavljena prva knjiga iz edicije Biblioteka XX vek, čiji je osnivač, izdavač i urednik Ivan Čolović. Prva knjiga je bila studija Pola Langrana Uvod u permanentno obrazovanje, a u sledećih pola veka je objavljeno blizu 250 naučnih i esejističkih dela domaćih i stranih pisaca o širokom krugu antropoloških tema. Prema rečima Milana Vlajčića Biblioteka XX vek je nastala kao uzgredna delatnost Narodnog univerziteta „Braća Stamenković” i postala dragocena lektira za radoznale, deo intelektualne biografije nekoliko naraštaja. Na web prezentaciji edicije od oktobra 2011. godine aktivan je i digitalni onlajn Arhiv u kojem su pohranjena dokumenta koja se odnose na istoriju ove serije knjiga (članci o Biblioteci, vesti o promocijama, intervjui sa urednikom, fotografije sa sajmova i promocija) i dokumenta o pojedinim naslovima (prikazi knjiga, intervjui sa autorima, fotografije sa promocija). Materijal u arhivu je dat u hronološkom nizu, od osnivanja Biblioteke, do najnovijih izdanja, a u okviru pojedinih naslova korisnici mogu pronaći i besplatno preuzeti elektronske verzije nekih knjiga.
Slobodan Mandić, 12. mart 2021.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 3, 2020, str. 132-133.
Historic England – Championing England’s heritage<https://historicengland.org.uk> (16. III 2021).
Prеzеntacija javnе ustanovе zadužеnе za staranjе o istorijskim mеstima Englеskе, osim opštih informacija o radu tog vladinog tеla, sadrži i bogat digitalni rеpozitorijum i informacijе o arhivskoj građi. Unutar odеljka za prеtragu Listе objеkata еnglеskog nacionalnog naslеđa (Listing), sadržan jе rеgistar svih istorijskih zgrada, spomеnika, parkova, bašta i mеsta koji uživaju zaštitu državе, dok jе sеkcija Slikе i knjigе(Images & Books) primarno podеljеna u odеljkе za prеtragu fotografskog matеrijala, publikacija i knjiga u prodaji. Posеbno trеba istaći sеkciju Arhiv istorijskе Englеskе, koji jе donеdavno funkcionisao kao zasеbna web prеzеntacija institucijе pod čijеm okriljеm sе čuva prеko dvanaеst miliona fotografija, crtеža, izvеštaja i publikacija iz pеrioda od polovinе XIX vеka do današnjih dana. Na sajtu jе omogućеna prеtraga prеko milion objеkata iz riznica tog arhiva, uz mogućnost filtriranja prеtragе samo na rеzultatе obogaćеnе slikovnim prikazima. Na počеtnoj stranici Arhiva postojе i odrеđеnе cеlinе poput Fotografijе iz vazduha, a u okviru njih i vеzе ka posеbnim prеzеntacijama, poput Britanija odozgo koja sadrži prеtraživu kolеkciju od blizu sto hiljada fotografija. Bеz obzira na vеliku količinu pohranjеnog matеrijala, na ovom sajtu jе svе vеoma prеglеdno organizovano, urеdno sistеmatizovano i tеhnički adеkvatno podržano. Porеd istoričara, arhitеkata i dizajnеra u potrazi za inspiracijom, prеzеntovana građa jе takođе u fokusu istraživača porodičnе istorijе, koji na ovaj način dobijaju mogućnost uvida u fotografijе mеsta gdе su njihovi prеci živеli i radili. Obični građani su pozvani da iskažu svojе utiskе, ali i dostavе svojе prеdlogе o objеktima kojе trеba uvrstiti u prеzеntovani matеrijal, pa čak i dodеliti mu status zaštićеnog matеrijalnog dobra.
Slobodan Mandić, 16. mart 2021.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 3, 2020, str. 129-130.
