Digitalna istorija

web adresar, internet sajtovi i digitalni alati: istorija, istoriografija, arhivistika

Category: baze podataka

UNESCO Archives AtoM catalogue

admin

UNESCO Archives AtoM catalogue

UNESCO Archives AtoM catalogue <https://atom.archives.unesco.org>  (12. XII 2019).

Među oko dve stotine institucija širom sveta koje su kao platformu za prikaz svojih arhivskih kolekcije izabrale softver AtoM / ICA- AtoM nalazi se i Arhiv Organizacije Ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu. Onlajn elektronski katalog odražava arhivsku strukturu Arhiva Uneska, koja je podeljena u 16 grupa (audiovizuelni arhiv, dokumenta sekretarijata, generalna konferencija, dokumenta međunaradonih organizacija, elektronski zapisi, itd). Zahvaljujući međunarodnim standardima za opis arhivske građe, inkorporiranim u prilagođenu aplikaciju, katalog je moguće pregledati i prema drugim elementima: jeziku (engleski, francuski), stvaraocu, imenskim i geografskim odrednicama, tematskim celinama, novou opisa.

Činjenicu da u katalog još nije uvrštena veća količina detaljnih opisa dokumenata i digitalnih kopija objašljena je time da su za početak dati opisi na opštem nivou, a detljanije informacije će biti dodavane u kontinuitetu. Postojeći opisi omogućavaju uvid u opšti pregled arhivske građe iz Arhiva Uneska i način na koji je ona organizovana.

Slobodan Mandić, 12. decembar 2019.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2019, str. 117-118.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXXI”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 1, 2019, Bеograd, 2019, str. 113-118.

Elektronski katalog rukopisa i arhivalija AtoM NBS

admin

Elektronski katalog rukopisa i arhivalija AtoM NBS

Електронски каталог рукописа и архивалија AtoM НБС
<http://arhivalije.nb.rs> (18. XI 2019).

Elektronski katalog rukopisa i arhivalija Narodne biblioteke Srbije jedan je od retkih uspešnih primera digitalnog onlajn kataloga među baštinskim ustanovama kulture u Srbiji, koje su samostalno i u skladu s opšteprihvaćenim međunarodnim standardima postavile temelj za mogućnost pristupa informacijama o sopstvenoj arhivskoj građi. Za tu svrhu je iskorišćena prilagođena aplikacija otvorenog pristupa AtoM (skraćenica od „Access to Memory“), koja predstavlja web zasnovano softversko rešenje za opis arhivske građe, razvijeno od strane kanadske kompanije Artefactual Systems, u saradnji sa Programskom komisijom Međunarodnog arhivskog saveta.

Da bi ovaj katalog zaživeo na prihvatljiv način, osim prevoda stručne terminologije na srpski jezik, bilo je potrebno savladati ozbiljan izazov koji se ponajviše sastojao u prilagođavanju postojeće aplikacije i osmišljavanju komplikovanog sistema sa svim područjima opisa arhivske građe. Možda bi prosečnom korisniku više značio prihvatljiviji interfejs i optimalnije osmišljen dizajn, ali ipak kao važniju dimenziju treba istaći kompatibilnost podataka koji su uneti i rad na osnovu međunarodno prihvaćenih standarda, koji omogućavaju uvoz i izoz podataka (Dublin Core XML, EAD XML).

Zastupljene kolekcije na portalu moguće je pretraživati uz pomoć nekoliko filtera, i to: arhivski opisi, normativni zapisi, institucije, funkcije, predmet, mesta i digitalni objekti. Iako još u razvojnoj fazi, ovaj elektronski katalog predstavlja značajan iskorak i dobro polazište za iznalaženje rešenja za brz i efikasan pristup informacijama o vrednoj građi. Najavljeno je da će katalog nastaviti da se razvija i dopunjuje kako novim podacima tako i digitalizovanim predmetima u skorijoj budućnosti.

Slobodan Mandić, 18. novembar 2019.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2019, str. 116-117.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXXI”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 1, 2019, Bеograd, 2019, str. 113-118.

Digitalni repozitorijum Istorijskog arhiva Beograda

admin

Digitalni repozitorijum Istorijskog arhiva Beograda

Дигитални репозиторијум Историјског архива Београда <https://www.digitalni.arhiv-beograda.org> (3. XII 2019).

Registracionom prijavom na Digitalni repozitorijum Istorijskog arhiva Beograda korisnici stiču mogućnost onlajn korišćenja dokumenata iz dve obimne arhivske celine: Kartoteke žitelja grada Beograda i Zbirke crkvenih matičnih knjiga.

Kartoteka žitelja Beograda (i Zemuna) predstavlja u celini digitalizovan deo fonda Uprava grada Beograda (UGB). Obuhvata vremenski period od 1924. do 1944. godine (delom do 1950 godine), a ukupan broj kartona iznosi nešto preko jednog miliona. Strukturom podataka kartoni predstavljaju nepresušan izvor za proučavanje demografskih karakteristika glavnog grada Kraljevine SHS/Jugoslavije/FNRJ u navedenom periodu. Kartoni su pretraživi na osnovu osnovnih podataka o ličnostima kojih se tiču, i to, prema imenu, prezimenu i imenu roditelja. Drugi podaci, nažalost, još uvek nisu uneti u bazu kao kriterijumi za pretraživanje.

I Zbirka crkvenih matičnih knjiga spada u veoma traženu arhivsku građu pa će korisnicima značiti mogućnost njene onlajn dostupnosti i pretrage. Ova celina je formirana od matičnih knjiga i pratećih registara iz 43 verska objekta sa teritorije Beograda. Većina je nastala radom pravoslavnih crkava, a najstarija potiče iz zemunske Crkve sv. Nikolaja i iz 18. veka. Inače, najstarija knjiga u zbirci potiče iz rimokatoličke crkve u Zemunu iz 1721. godine. Od knjiga nastalih delovanjem drugih veroispovesti/verskih opština dostupne su dve matične knjige iz jevrejske opštine za period od 1865. do 1909. godine.

U bazi je trenutno pretraživo blizu pet stotina digitalizovanih knjiga. Treba napomenuti i da dostupne digitalne kopije obe celine odlikuje visoko kvalitetna rezolucija i čitljivost, koja je dodatno podržana opcijom prikaza dokumenta preko celog ekrana i korišćenjem digitalne lupe.

Slobodan Mandić, 3. decembar 2019.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2019, str. 115-116.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXXI”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 1, 2019, Bеograd, 2019, str. 113-118.

Od januara 2022. godinе sadržaj Digitalnog rеpozitorijuma dopunjеn jе sa prеko 10.000 digitalizovanih prijava lica koja su stradala ili nеstala u toku Drugog svеtskog rata. Ovе prijavе čuvaju sе u okviru fondova narodnih odbora rеjona grada Bеograda, a nastalе su radom komisija za ratnu štеtu. Naimе, svi građani bili su dužni da podnеsu prijavu o pričinjеnoj matеrijalnoj štеti, kao i da prijavе stradanjе svojih bližnjih.

Prijavе sadržе podatkе o licima koja su stradala tokom bombardovanja, koja su ubijеna od stranе okupacionih vlasti ili ustaša, koja su stradala u logorima, nеstala ili poginula u borbi.

Archives Portal Europe

admin

Archives Portal Europe

Archives Portal Europe <http://www.archivesportaleurope.net> (27. XI 2019).

U izveštaju Međunarodnog arhivskog saveta iz 2002. godine ukazano je na to da će arhivi u digitalnom dobu za primarni cilj svoje delatnosti imati potpunu digitalizaciju i onlajn dostupnost arhivskog materijala. Ipak, ulaganje u digitalizaciju za arhive je veoma skup i složen poduhvat koji zahteva dosta vremena. Čak i ako bi arhivi imali neograničen budžet i resurse, ovo bi bio veoma dugotrajan i ambIciozan proces. Stoga bi lakši put vodio korišćenju drugih mogućnosti koje digitalne tehnologije stavljaju arhivima na raspolaganje.

Paralelno sa izgradnjom sopstvenih nacionalnih i lokalnih istraživačkih portala, zemlje širom Evrope započele su 2009. godine s kreiranjem zajedničkog sistema u svrhu povezivanja virtuelnih prostora različitih institucija u jedinstveni katalog. To je rezultiralo lansiranjem Arhivskog portala Evrope 2012. godine u vidu onlajn repozitorijuma za evropske arhivske kataloge. Iako primenjuje međunarodne arhivske standarde za opis arhivske građe, ovaj portal zapravo samo skladišti metapodatke i veze ka digitalnim objektima (skenovima dokumenata) u postojećim bazama. Kao rezultat, korisnici na jednom mestu imaju mogućnost pretrage ogromne količine informacija o arhivskoj građi – preko 275 miliona jedinica opisa dokumenata koji potiču iz oko 7000 institucija.

Pretragu velike količine podataka u hijerarhijskoj strukturi korisnici mogu vršiti putem ključnih reči (uključujući višejezičnu pretragu i bulove operatore), ali i kombinovanom metodom, selektujući i ukrštajući podatke o arhivskim institucijama, vrstama dokumenta, vremenu nastanka, ličnim imenima i sl. Registrovanim korisnicima dodatno je omogućeno da snime rezultate svojih pretraga, označe određene opise dokumenata, ali i da formiraju sopstvene kolekcije. Poseban odeljak sajta je posvećen istraživanju sadržaja kroz tematske celine. Pored pretrage arhivske građe, u odeljku Direktorijum sadržane su informacije o arhivskim institucijama izlistanim prema evropskim državama abecednim redom. Pojedinim posetiocima će biti privlačan i odeljak sa interesantnim dokumentima, izabranim od strane institucija u kojima su pohranjeni.

Arhivski portal Evrope predstavlja optimalan okvir u kojem arhivske institucije imaju priliku da nastupaju zajedno i udruženim snagama korisnicima omogućavaju daleko bolji uvid u bogatstva evropskih arhivskih fondova. Odlika ovog portala je kontinuirani rad na ažuriranju i osvežavanju tehničkih rešenja, kao i stalna dopuna informacija o arhivskoj građi i arhivima. Trenutno se radi na redizajniranju portala u dve odvojene verzije: za korisnike koji pristupaju preko desktop računara i i za one koji to vrše putem mobilnih telefona. Takođe, odlučeno je da se izvrši sadržajno obogaćivanje baze i podacima iz vanevropskih arhivskih institucija, koje čuvaju materijale koji se odnose na Evropu.

Slobodan Mandić, 27. novembar 2019.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2019, str. 113-114.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXXI”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 1, 2019, Bеograd, 2019, str. 113-118.

Baza podataka zatočenika logora Sajmište

admin

Baza podataka zatočenika logora Sajmište

Istorijski arhiv Beograda, „Baza podataka zatočenika logora Sajmište”, Eskalacija u Holokaust, <https://www.holokaust.arhiv-beograda.org/sajmiste> (20. XII 2018).

U logoru na beogradskom Sajmištu, gde je početkom decembra 1941. godine bilo zatočeno oko 6.400 Jevreja i oko 600 Roma, većinom žena i dece, život je izgubilo preko 6.300 zatočenika, i to za samo šest nedelja, u aprilu i maju 1942. godine. Iako o ovim žrtvama više od 70 godina nije bilo detaljnijih podataka, zahvaljujući nedavnom otkriću prilikom revizije fondova u Istorijskom arhivu Beograda, pronađena je arhivska građa koja sadrži dokumentaciju i prijave smrti za više od 3000 beogradskih Jevreja ubijenih u logoru Sajmište. Motivisani ovim otkrićem, u Istorijskom arhivu Beograda su inicirali široku međunarodnu saradnju sa ciljem da se istraže savremena iskustva i metodologije, kako bi pronađen materijal bio obrađen i predstavljen javnosti na najbolji i najefektniji način. Kao jedan od rezultata projekta Eskalacija u Holokaust proizišla je i pretraživa baza podataka zatočenika logora Sajmište koja sadrži podatke za 3.505 ubijenih osoba. Pretraživanje se vrši po prezimenu, imenu, ili oba podatka. Unetim podacima o žrtvama (prezime; ime; ime oca; devojačko prezime; godina rođenja/starost; zanimanje; nacionalnost/veropispovest; boravište; izvor; podnosilac prijave) u pojedinim slučajevima pridružene su i digitalne kopije dokumenata iz drugih arhivskih celina, a koje se odnose na određenu ličnost (prijave boravka, upisnice učenika, prijave imovine, različite molbe i dr). Pridružena arhivska građa na poseban način svedoči o životu jedne zajednice, čiji su pripadnici tragično stradali u logoru na beogradskom Sajmištu 1942. godine.

Slobodan Mandić, 20. decembar 2018.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 2, 2018, str. 163-164.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXIX”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 2, 2018, Bеograd, 2018, str. 163-168.

Бессмертный барак

admin

Бессмертный барак

Андрей Шалаев (Ред),  Бессмертный барак <https://bessmertnybarak.ru> (26. XI 2017).

Prezentacija namenjena negovanju uspomena i sećanja na žrtve političkih progona, deportacija, nasilja i terora u sovjetskoj Rusiji. Sajt je pokrenut novembra 2015. godine i danas sadrži veliku bazu podataka. Prvi odeljak sajta je Pomenik gde je vizuelno prikazan dugačak niz foto-portreta žrtava, preko kojeg se dolazi do detaljnijih informacija o svakoj osobi, prema dobro organizovanoj strukturi, obogaćenim dodatnim fotografijama, informacijama i geografskom kartom. Naravno, bazu je moguće pretraživati i pomoću vidno istaknutog polja za pretragu (ime, prezime, potomstvo, godina rođenja), Na veoma visokom tehničkom nivou, sa poveznicama ka nalozima na društvenim mrežama, sajt sadrži i mnogo drugih odeljaka kao što su galerija dokumenata, knjiga sećanja, mesta pogibije i sahranjivanja, sovjetski organi državne bezbednosti, otkrivanje zatvorenika gulaga, porodične istorije, svedočenja očevidaca itd. Na vidnom mestu istaknut je i poziv korisnicima da svojim prilozima obogate postojeći materijal.

Slobodan Mandić, 26. novembar 2017.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2017, str. 97.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXV. Novo na ruskom Web-u”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 1, 2017, Bеograd, 2017, str. 95-100.

Dutch Biography Portal

admin

Dutch Biography Portal

Dutch Biography Portal, <http://www.biografischportaal.nl/en> (30. XI 2016).

Holandski biografski portal sadrži preko 110.000 biografija znamenitih ličnosti iz holandske istorije, od najstarijih vremena do savremenog doba. Projekat je nastao u saradnji nekoliko institucija iz oblasti društvenih nauka i zaštite kulturnog nasleđa na čelu sa Institutom za holandsku istoriju, koji održava sajt i rukovodi fondacijom koja se stara o njegovom održavanju. Bazu ličnosti je moguće pretraživati u odeljku za naprednu pretragu ili pregledati abecednim redom. Skrećemo pažnju na odeljak sa preporučenim linkovima zato što sadrži veze ka sajtovima specijalizovanim za biografije u drugim državama. Ovaj biografski portal je nastao sabiranjem podataka iz štampanih radova i podataka razasutih širom interneta, a sa tehničke strane za izradu baze je korišćen BioDes – XML format za prezentaciju biografskih informacija na internetu, dok je standard usaglašen u saradnji sa partnerima učesnicima.

Slobodan Mandić, 30. novembar 2016.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 2, 2016, str. 139.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXIII”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 2, 2016, Bеograd, 2017, str. 137-139.

The Trans-Atlantic Slave Trade Database

admin

The Trans-Atlantic Slave Trade Database

Voyages: The Trans-Atlantic Slave Trade Database,  <http://www.slavevoyages.org> (20. I 2017).

Projekat Baza podataka transatlantske trgovine robljem nastao je s namerom da učini dostupnim rezultate višedecenijskih istraživanja o najvećem prinudnom kretanju ljudi u istoriji. Do sredine 19. veka trgovina robovima je predstavljala najvažniji demografski rezervoar za naseljavanje ispražnjenih prostora obe Amerike nakon nestanka indijanske populacije. Internet prezentacija je pripremana dve godine u zajedničkoj saradnji multidisciplinarnog tima sastavljenog od istoričara, bibliotekara, kartografa, programera i Web dizajnera i uz konsultacije sa naučnicima sa evropskih, afričkih, južnoameričkih i severnoameričkih univerziteta. Baza podataka sadrži informacije o blizu 36.000 transportovanih kontingenata robova u periodu od XVI do XIX veka, u kojima je registrovano preko deset miliona Afrikanaca (procena je da ukupan broj dostiže 12,5 miliona). Pored toga, istraživači i posetioci ovde imaju na raspolaganju i razne druge prateće sadržaje poput vodiča za razumevanje i korišćenje baze podataka i sajta, uvodnih mapa, eseja, vremenske lente i hronologije, digitalnih kopija dokumenata, bogatog ilustrativnog materijala, baze podataka afričkih imena, edukativnog materijala (planovi nastavnih časova i Web resursi), kao i veoma detaljnih podataka o samom projektu i njegovom istorijatu (počeci sakupljanja neobjavljenih izvora, njihovo kodiranje u mašinski čitljiv format i dalja automatska obrada sežu do kasnih 1960-ih godina). Projekat bi u budućnosti trebalo da uključi i segment kretanja afričkog stanovništva unutar američke trgovine robljem, jer su skorašnja istraživanja pokazala da je oko 25% dopremljenih Afrikanaca ubrzo ukrcavano na drugi brod i upućivano na neku drugu destinaciju u obe Amerike. Prezentacija je dostupna na engleskom i portugalskom jeziku.

Slobodan Mandić, 20. januar 2017.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 2, 2016, str. 137-138.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXIII”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 2, 2016, Bеograd, 2017, str. 137-139.

Dokumentationsarchiv des österreichischen Widerstandes

admin

Dokumentationsarchiv des österreichischen Widerstandes (DÖW)

Dokumentationsarchiv des österreichischen Widerstandes (DÖW) <http://www.doew.at> (14. X 2016).

Dokumentacioni centar austrijskog otpora osnovan je 1963. godine od strane bivših pripadnika otpora, žrtava nacizma i naučnika upućenih u ovu tematiku. Danas je to vodeća austrijska institucija na poljima istraživanja nacionalsocijalizma, holokausta, otpora fašizmu i savremenog desnog ekstremizma u Austriji, koja na svojoj internet prezentaciji pruža mnoštvo korisnih sadržaja za proučavanje navedenih tema. U pitanju su obimne baze podataka kreirane poslednjih godina u okviru grupa: austrijske žrtve holokausta, političke žrtve nacizma, proganjani od strane Gestapoa, austrijski anti-fašisti u Španskom građanskom ratu i austrijske žrtve staljinizma do 1945. godine. Pored toga, tu su i svedočenja osoba intervjuisanih u okviru projekta usmene istorije, svedoka događaja iz perioda 1934-1945 (Centar raspolaže sa 2800 snimaka za preko hiljadu ispitanika). Dodatno, posetioci sajta mogu pregledati galerije fotografija i dokumenata, dobiti informacije o arhivu, biblioteci i foto-arhivu Centra, aktuelnim dešavanjima, steći uvid u kompletan popis dosadašnjih izdanja i slobodno preuzeti pojedine publikacije u e-formatu.

Slobodan Mandić, 14. oktobar 2016.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2016, str. 128.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXII”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 1, 2016, Bеograd, 2016, str. 127-130.

Prisoners of the First World War

admin

Prisoners of the First World War

International Committee of the Red Cross Historical Archives,
Prisoners of the First World War, <http://grandeguerre.icrc.org> (2. XI 2015).

Tokom Prvog svetskog rata, osam miliona vojnika koji su se borili na frontovima i dva miliona civila, uglavnom onih koji su živeli na naperijateljskim teritorijama ili na područjima pod okupacijom, zarobljeno je i internirano u logore na nekoliko godina. Osnovu sajta čini baza podataka Istorijskog arhiva Međunarodnog komiteta Crvenog krsta formirana od pet miliona indeksnih kartica, za oko 2 miliona zatočenika, pretežno sa zapadnog, rumunskog i srpskog fronta. Podaci za ruski front nedostaju jer se čuvaju u Arhivu danskog Crvenog krsta u Kopenhagenu. Pretraživanje baze uslovljeno je načinom na koji su kartice, sačinjene za svaku osobu, klasifikovane. Pored imena i prezimena, nacionalnosti i vojnog/civilnog statusa, u indekse su uključeni i podaci nastali na osnovu brojnih molbi koje su članovi porodica zarobljenih slali Međunarodnoj agenciji za ratne zarobljenike. Poseban odeljak sajta rezervisan je za opise života u zarobljeničkim logorima (higijena, ishrana, radni uslovi, prepiska sa rodbinom), tj. izveštaje misija predstavnika Crvenog krsta, zajedno sa fotografijama logora sa razglednica.

Slobodan Mandić, 2. septembar 2015.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2015, str. 117.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XX”, u: Godišnjak za
društvеnu istoriju 1, 2015, Bеograd, 2015, str. 117-121.