Chtis Baker, The Long, Long, Trail. The British Army in the Great War of 1914-1918 <http://www.longlongtrail.co.uk/> (27. XII 2017).
Sajt britanskog istoričara Krisa Bejkera posvećen ulozi britanske vojske u Prvom svetskom ratu, za razliku od mnogih sajtova pokrenutih povodom obeležavanja stogodišnjice Prvog svetskog rata, u svom prvobitnom obliku je nastao još 1996. godine kao rezultat višegodišnjeg interesovanja i istraživanja od strane autora. Prezentacija sadrži zaista impresivanu količinu materijala i informacija o vojnicima, jedinicama, bitkama, ratištima, vojničkom životu. Pored toga, sajt sadrži i recenzije objavljenih knjiga, forum, listu blogova, a zainteresovani posetioci mogu kontaktirati autora u potrazi za informacijama o precima koji su učestvovali u Prvom svetskom ratu.
Slobodan Mandić, 27. decembar 2017.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 2, 2017, str. 141-142.
London Metropolitan Archives, Collage – The London Picture Archive <https://collage.cityoflondon.gov.uk/> (29. XII 2017).
Londonski metropoliten arhiv, istraživački centar specijalizovan za istoriju Londona, omogućio je korisnicima javni pristup za oko 250.000 slika (fotografija, printova, crteža, gravira, mapa) iz svoje bogate kolekcije, a za koju se procenjuje da ukupno sadrži dva miliona jedinica takve vrste građe. Osim građe Metropoliten arhiva, kolekcija sadrži i oko 6000 slika, akvarela, crteža i skulptura iz kolekcije Gildhol umetničke galerije. Najstarije ilustracije potiču iz sredine XV veka, a uvrštene su i fotografije iz novijeg vremena. Prostorino su pokriveni svi delovi Londona, kao i susedni okruzi. Izuzetnu kolekciju moguće je pretraživati sistemom napredne pretrage prema raznim parametrima: ključnim rečima, frazama i brojevima; pojedinačnim kolekcijama; hronološkim rasponom; tematskim odrednicama (ljudi, mesta, istorijski događaji); imenu autora/izdavaču; formatu; kataloškim oznakama. Autori sajta su dodatno organizovali materijal u okviru pojedinačnih galerija (37) i kolekcija (58), a posebno treba istaći odeljak sa interaktivnom mapom Londona gde su fotografije i crteži razvrstani u okviru markera sa brojevima koji označavaju količinu slika na određenoj lokaciji.
Slobodan Mandić, 29. decembar 2017.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 2, 2017, str. 139.
Russi in Italia <http://www.russinitalia.it> (23. XI 2017).
Sajt projekta Rusi u Italiji, finansiranog od strane italijanskog Ministarstva kulture, pokrenula je grupa slavista sa četiri italijanska univerziteta u svrhu upoznavanja sa ruskim prisustvom u Italiji u prvoj polovini XX veka, kao i sa namerom osvetljavanja veza Rusa sa italijanskom kulturom i društvom. Autori sajta ističu da je posebnost ruske emigracije u Italiji u odnosu na ono što se dešavalo u drugim mestima ruske dijaspore, na primer u Francuskoj, Nemačkoj ili u slovenskim zemljama, to što je taj migracioni tok rasut i sakriven u naborima italijanskih kulturnih događaja prve polovine XX veka, i kao takav do sada nije bio predmet sistematskih studija, već samo ciljanih istraživanja pojedinaca ili institucija. Stoga ova prezentacija ima za cilj i da popuni tu prazninu, stvarajući onlajn referentni alat koji će sadržati najveći broj korisnih podataka u ukupnoj rekonstrukciji ovog fenomena. U skladu sa tim skrećemo pažnju na odeljak posvećen izvorima iz fondova arhiva, biblioteka i privatnih zbirki, kao i na deo koji sadrži bibliografiju, gde je mnoge naslove moguće i preuzeti. Osim toga, u okviru menija sa desne strane nalaze se korisni dodaci ka što su biografski leksikon Rusa u Italiji, Hronologija (1900-1943), virtuelna biblioteka i muzej. Virtuelna biblioteka sadrži veliki broj dokumenata, publikacija i novinskih članaka, dok je u okviru muzeja predstavljen značajan broj ruskih umetnika i njihovih radova.
Slobodan Mandić, 23. novembar 2017.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2017, str. 99.-100
Издательство Яндекса, История России в фотографиях <https://russiainphoto.ru> (28. XI 2017).
Izdavačka kuća ruske kompanije Jandeks u okviru programa kreiranog za razvoj i podršku obrazovnih projekata u digitalnom okruženju realizovala je nekoliko značajnih onlajn platformi vezanih za humanističke nauke. Pored projekata posvećenih izučavanju antičke istorije, obeležavanju stogodišnjice Februarske i Oktobarske revolucije, korisnici širom sveta mogu da uživaju u rezultatima velikog poduhvata posvećenog kreiranju otvorenog i javnog fotografskog arhiva, koji obuhvata preko jedan i po vek ruske istorije (1840-1999). Izuzetno moderna i tehnički veoma funkcionalna prezentacija trenutno sadrži preko sto hiljada fotografija, sabranih sa različitih strana – iz muzeja, arhiva, privatnih kolekcija, ali i dodatih od strane korisnika sajta. Za korišćnje ovog resursa u punom kapacitetu koji podrazumeva dodavanje fotografija i kreiranje spostvenih izložbi je nophodno registrovanje korisnika, što se može izvršiti veoma jednostavno, korišćenjem već postojećih naloga na drugim servisima (Яndeks, Odnoklassniki, VKontakte, Google, Facebook, Twitter), ili kreiranjem namenske prijave. Početna stranica sadrži polje za pretragu koju je moguće izvršiti kombinovanjem ključnih reči sa autorom fotografije i izvorom (preko 150 institucija, oganizacija i privatnih kolekcija). Ispod polja za pretragu se nalazi vremenska linija kojom je moguće manipulisati u cilju dolaska do željene dekade/godine, zatim je tu i ulaz ka jednoj od ponuđenih izložbi sačinjenih na osnovu materijala sa sajta, a još niže je dat vizuelni pregled izabranog materijala po dekadama. Veliku količinu raznovrsnog materijala, koji uključuje i video snimke, moguće je pretraživati i prema dodatnim parametrima u ostalim odeljcima sajta, kao što su: izložbe, izvori, geografska lokcija, teme (ratovi i revolucije, arhitektura, pejzaži, transport, umetnost, zanimanja, industrija, svakodnevni život, životinjski svet, obrazovanje, mladost, stil). Napomenimo da je u kolekcijama moguće pronaći i 84 fotografije iz Beograda i Srbije iz 1944/1945 godine, autora Evgenija Ananjeviča Haldeja, sovjetskog fotografa i ratnog foto-reportera.
Slobodan Mandić, 28. novembar 2017.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2017, str. 98.
Андрей Шалаев (Ред), Бессмертный барак <https://bessmertnybarak.ru> (26. XI 2017).
Prezentacija namenjena negovanju uspomena i sećanja na žrtve političkih progona, deportacija, nasilja i terora u sovjetskoj Rusiji. Sajt je pokrenut novembra 2015. godine i danas sadrži veliku bazu podataka. Prvi odeljak sajta je Pomenik gde je vizuelno prikazan dugačak niz foto-portreta žrtava, preko kojeg se dolazi do detaljnijih informacija o svakoj osobi, prema dobro organizovanoj strukturi, obogaćenim dodatnim fotografijama, informacijama i geografskom kartom. Naravno, bazu je moguće pretraživati i pomoću vidno istaknutog polja za pretragu (ime, prezime, potomstvo, godina rođenja), Na veoma visokom tehničkom nivou, sa poveznicama ka nalozima na društvenim mrežama, sajt sadrži i mnogo drugih odeljaka kao što su galerija dokumenata, knjiga sećanja, mesta pogibije i sahranjivanja, sovjetski organi državne bezbednosti, otkrivanje zatvorenika gulaga, porodične istorije, svedočenja očevidaca itd. Na vidnom mestu istaknut je i poziv korisnicima da svojim prilozima obogate postojeći materijal.
Slobodan Mandić, 26. novembar 2017.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2017, str. 97.
Российскоевоенно-историческоеобщество (гл.редактор Бобкова Марина Станиславовна Разработано), Сто главных документов российской истории <http://doc.histrf.ru> (24.XI 2017).
Sajt Sto glavnih dokumenata ruske istorije predstavlja širu platformu za predstavljanje istorijskih izvora i ukazivanja na važnost utemeljenosti istorijskih istraživanja na dokumentima. Autori sajta ukazuju da je namera da se u prvi mah objavi sto dokumenata, ali da se kolekcija kasnije proširuje novim sadržajima. Jednostavna koncepcija sajta omogućuje veoma lako korišćenje: dokumenti su raspoređeni u pet odeljaka prema vremenskim periodima, a svaki dokument osim digitalne kopije sadrži i tekstualni sadržaj na savremenom ruskom jeziku, kao i preporučenu literaturu, a tu su i odgovarajuća pitanja, osmišljena tako da testiraju razumevanje sadržaja i vremenski kontekst nastanka. Pitanja takođe mogu da posluže i za analizu i interpretaciju teksta dokumenta. Publikovanje primarnih izvora je propraćeno i izvorima drugog reda, a koji mogu imati važan karakter za razjašnjavanje ili sadrže informacije o načinu i načinima implementacije “ključnog” dokumenta. To mogu biti dokumenti izvršnih vlasti, kao i izvori ličnog porekla (prepiska, memoari), naučno-popularna publicistika, audio-vizuelni materijal itd. Interaktivna komponenta portala je izražena i u činjenici da se uzimaju u obzir i reakcije korisnika. Tako je na početnoj stranici prezentovano top-10 dokumenata čiji izbor se generiše usled interesovanja korisnika za određeni dokument. Kako autori ističu, jedna od osnovnih ideja za pokretanje sajta je namera da se sistematskim prikupljanjem i objavljivanjem dokumenata o ruskoj istoriji smanji broj sumnjivih istorijskih konstrukcija i predrasuda koje nisu zasnovane na istorijskim izvorima.
Slobodan Mandić, 24. novembar 2017.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2017, str. 96-97.
Энциклопедия «Всемирнаяистория», <http://w.histrf.ru> (23. XI 2017).
Ruski portal Enciklopedija svetske istorije nastao je sa svrhom predstavljanja informacija o prošlosti dobijenih na osnovu istraživanja ruskih i stranih naučnika, za sve periode opšte i ruske istorije. Enciklopedija takođe sadrži i tekstove o istoriografiji, teoriji, metodologiji i filozofiji istorije, pomoćnim istorijskim disciplinama, nastavi istorije i organizaciji istorijske nauke u Rusiji i u inostranstvu. Kao osnova za popunjavanje sadržaja su poslužili objavljeni tomovi „Ruske istorijske enciklopedije”, kao i ugovori za objavljivanje članaka iz „Velike ruske enciklopedije”, „Pravoslavne enciklopedije” i drugih velikih enciklopedija. Pored toga, sadržaji se dopunjuju i uz pomoć registrovanih korisnika koji imaju status stručnjaka za pojedine oblasti. Oni mogu ponuditi svoje članke za objavljivanje, a imaju i mogućnost diskutovanja o objavljenim materijalima. Enciklopedijske odrednice je moguće pregledati na osnovu tri kriterijuma: tematskim izborom (Rubriki), istorijskim periodom (Periodы), ili azbučnim redom (A … Я).Takođe, obezbeđena je i pretraga preko ključnih reči u polju za pretragu. Dobijeni rezultati na osnovu upita pojma Beograd (Belgrad) potvrđuju visok kvalitet pouzdanosti ovog onlajn resursa, kako u pogledu kvantiteta i raznovrsnosti odrednica, tako i sa obzirom na naučni kvalitet objavljenih članaka.
U svetlu obeležavanja stogodišnjice revolucije u Rusiji 1917. godine, kao i u vezi sa velikim brojem ruskih emigranata koji su pronašli utočište u Kraljevini SHS/Jugoslaviji, pomenimo i odlično obrađene odrednice o akterima rušenja trovoekovne ruske monarhije. To su Mihail Vasiljevič Aleksejev, poslednji glavnokomandujući Ruske carske armije, Vasilij Vitaljevič Šuljgin, koji je preuzeo potpisan akt o abdikaciji u blindiranom vozu u kojem se car nalazio, da bi ga potom odneo u Petrograd, kao i Mihail Vladimirovič Rodzjanko, predsednik poslednje carske Dume, koji je poneo oreol borca koji je oborio cara.
Slobodan Mandić, 23. novembar 2017.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2017, str. 95-96.
Историјски архив Београда, Изложба Векови Београда /XVI–XXвек/, 2015, <http://www.stalnapostavka.arhiv-beograda.org> (17. I 2017).
Povodom obeležavanja sedamdeset godina od osnivanja Istorijskog arhiva Beograda septembra 2015. godine objavljeno je onlajn elektronsko izdanje stalne izložbene postavke Vekovi Beograda /XVI–XX vek/ prvi put postavljene u Galeriji Arhiva 2003. godine, a rekonstruisane i dopunjene 2010. godine. Internet prezentacija u potpunosti sledi originalni koncept izložbe i sadržaj štampanog izdanja kataloga,gde su najvrednija i najatraktivnija dokumenta Arhiva grupisana u devet problemskih, tematskih i hronoloških celina. Svaka pojedinačna celina je dodatno podeljena na nekoliko tema koje sadrže digitalne prikaze eksponata u formi pojedinačnog galerijskog prikaza, a na dnu svake slike je legenda sa rednim brojem, potpisom i godinom.Pored toga što mogu videti izložbenu postavku, posetioci prezentacije u odeljku Izložba mogu pročitati i preuzeti predgovor originalnog kataloga iz 2003. godine,kao i videti pozivnicu, plakati galeriju s izborom iz knjige utisaka. Sadržaj prezentacije je pretraživ, a celokupno je dostupan na srpskom i engleskom jeziku. Priređivanjem ,,stalne“izložbene postavke Vekovi Beograda /XVI–XX vek/ u elektronskoj onlajn formi prevaziđena su ograničenja prostorno-vremenske dimenzije klasične izložbene forme, a pet vekova istorije Beograda prikazanih kroz vrednu arhivsku građu ovim je postalo dostupno najširem krugu korisnika.
Slobodan Mandić, 17. januar 2017.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 3, 2016, str. 129-130.
Open Society Archives (OSA), Parallel Archive, 2008, <http://www.parallelarchive.org> (21. I 2017).
Arhiv otvorenog društva pri Centralno-evropskom univerzitetu u Budimpešti nastao je 1995. godine kada su na ovom mestu smešteni materijali dokumenta Radija Slobodna Evropa i Istraživačkog instituta Radija Sloboda. Arhivska građa pohranjena u ovoj ustanovi prvenstveno pokriva period Hladnog rata, postkomunističkog razdoblja, kao i materijal koji se odnosi na kršenje ljudskih prava. Drugi važan segment delovanja Arhiva otvorenog društva, koji je zapravo istraživački institut, predstavlja eksperimentisanje na polju savremene arhivistike, to jest istraživanje novih mogućnosti u pogledu pristupa, kontekstualizacije, prezentovanja i upotrebe arhivskih dokumenata. Jedan od rezultata u pokušaja da se arhivskim dokumentima pristupi na nov način predstavlja internet sajt, beta verzija Paralelnog arhiva, koji komunicira sa korisnicima u dva pravca: s jedne strane to je onlajn digitalni repozitorijum u koji je smešteno blizu 3.000 dokumenata, ali s druge strane istovremeno i alat za pravljenje i održavanje ličnih kolekcija primarnih izvora, sa mogućnošću uključivanja tih dokumenata u postojeći i već sistematizovani materijal. Omogućena je i komunikacija između fizički udaljenih istraživača koja bi olakšala dolazak do željenih izvora. Pretpostavka za ovakav vid komunikacije leži u proceni da se milioni već digitalizovanih dokumenata nalaze pohranjeni na privatnim računarima, i da bi mogli biti podeljeni sa drugim zainteresovanim istraživačima za dobrobit šire naučne zajednice. Iako je na sajtu Paralelnog arhiva registrovanim korisnicima zaista omogućeno i jednostavno objašnjeno na koji način mogu koristiti lični nalog za kreiranje sopstvenih zbirki dokumenata, kao i koje su mogućnosti izbora čuvanja tih dokumenata (do dve godine)privatno, ili deljenja i komunikacije sa drugima, ostaje otvoreno pitanje koliko su u praksi ovakve mogućnosti zaista iskorišćene od strane istraživača. Primera radi, u sekciji sajta za komunikaciju registrovanih korisnika putem foruma u okviru nekoliko registrovanih tema, nema vidljivih aktivnosti poslednjih godina. Stiče se utisak da je uprkos prvobitnoj zamisli tvoraca Paralelnog arhiva, da pored digitalno dostupnih dokumenata iz Arhiva otvorenog društva smeštenih u repozitorijum, a pregledno razvrstanih na sajtu prema tipu (tekst, slika), jeziku, državi i dodeljenim metapodacima, korisnicima ponude platformu kojom će postojeći sadržaj i sami značajno dopuniti u međusobnoj komunikaciji, ovaj sajt ipak ostaje pre svega lokacija za slobodan pristup zbirci dokumenata.
Slobodan Mandić, 21. januar 2017.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 3, 2016, str. 128-129.
Community as Opportunity.The Creative Archives’ and Users’ Network – co:op,<http://coop-project.eu/> (20. I 2017).
Pod okriljem Međunarodnog centra za arhivska istraživanja (ICARUS) sedamnaest institucija iz dvanaest evropskih zemalja je 2015. godine pokrenulo projekat Zajednica kao mogućnost – kreativna mreža arhiva i korisnika sa primarnim ciljem jačanja i promovisanja saradnje između arhiva i drugih institucija koje čuvaju kulturno nasleđe, kao i približavanja ovih institucija široj javnosti. Autori projekta i njegove internet prezentacije polaze od premise da je uloga digitalno informacionih tehnologija i konstantne dostupnosti informacija preko interneta ne samo u stvaranju uslova za demokratski pristup znanju digitalnim alatkama, već i uslova za kritičku produkciju i širenje znanja putem angažovanja široke publike kao nosioca sopstvene sociokulturne dinamike. U tom smislu, projektne aktivnosti su usmerene ka mogućnostima otvorenog pristupa opisima arhivskih dokumenata, podsticanju korišćenja postojećih digitalnih arhiva u univerzitetskoj nastavi, organizovanju međunarodnih konferencija s ciljem povezivanja istraživača itd. Pored pružanja informacija o raznim realizovanim i planiranim projektnim aktivnostima,vredan deo prezentacije predstavljaju i članci koji se objavljuju u formi bloga, a koji se odnose na delatnosti iz sveta savremene arhivistike. Među do sada objavljenim prilozima, posetioci sajta mogu saznati više o aktuelnostima iz stranih arhiva, na primer, upoznati se s formatom za prepoznavanje ručno pisanog teksta u Nacionalnom arhivu Finske, onlajn uređivanjem metapodataka u bazi virtuelnog arhiva povelja portala Monasterium, metodama indeksiranja biografskih podataka iz arhivskih dokumenata, ali se obavestiti i o dešavanjima u domaćim arhivima – saradnicima projekta, kao što su preseljenje Istorijskog arhiva grada Novog Sada u novu zgradu, objavljivanju onlajn digitalnog vodiča za Prvi svetski rat Istorijskog arhiva Beograda,prezentovanju srpskih srednjovekovnih dokumenata iz Arhiva u Veneciji na portalu Monasterium, itd.
Slobodan Mandić, 20. januar 2017.
Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 3, 2016, str. 127-128.
