Digitalna istorija

web adresar, internet sajtovi i digitalni alati: istorija, istoriografija, arhivistika

Category: politička istorija

Протоколи на Политбюро и на ЦК на БКП (1944–1989)

admin

Протоколи на Политбюро и на ЦК на БКП (1944–1989)

Държавна агeнция „Архиви“,
Протоколи на Политбюро и на ЦК на БКП (1944–1989) <https://politburo.archives.bg/> (1. II 2024).

S obzirom na činjenicu da je savremeno bugarsko društvo više od tri decenije udaljeno od perioda četrdesetopetogodišnje vladavine kumunizma, Državna agencija ,,Arhivi“ pristupila je objavi obimne arhivske građe ranije dostupne samo nekolicini profesionalnih istoričara. Onlajn platforma Protokoli Politbiroa i Centralnog komiteta Bugarske komunističke partije sadrži preko dve stotine hiljada stranica arhivskih dokumenata raspoređenih prema decenijama u dva posebna niza. U odeljku sa Protokolima su posebno izdvojena tajna dokumenta (tzv. Odluke „B“). Kad je započet rad na ovom projektu 2011. godine uspostavilo se da arhivske građe ima mnogo više nego što je prvobitno mapirano, a nedostajući stenogrami Politbiroa pronalaženi su pojedinačnim pregledima preko 20.000 fascikli. Nakon uvida u arhivsku građu odlučeno je da se određena količina podataka za koje je procenjeno da su osetljivi isključi sa portala, ali ti dokumenti su u potpunosti dostupni u čitaonicama arhivskih ustanova. U pitanju su informacije o doušnicima državne bezbednosti, lični podaci nejavnih ličnosti, ili informacije u vezi sa njihovim zdravstvenim stanjem. Da bi uneli malo više kolorita u često jednolične i sive tonove partijskih izveštaja, autori projekta su obogatili sadržaj portala i odeljkom sa galerijama fotografija. Od dodatnih sekcija tu su još i hronološke tabele događaja u svetu prema dekadama, biografski leksikon, kao i deo sa odabranim naslovima istoriografske literature koji se odnose na ovaj period bugarske istorije.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 3, 2023, str. 101-102.

Slobodan Mandić, ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XLIV”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 3, 2023, Bеograd, 2024, str. 99-104.

Ψηφιακή Πύλη Αρχείων 1922

admin

Ψηφιακή Πύλη Αρχείων για το 1922

Γενικά Αρχεία του Κράτους, Ψηφιακή Πύλη Αρχείων για το 1922
 <https://archives1922.gak.gr> (20. II 2023).

1922 Archives Digital Portal

Digitalna platforma Opštеg državnog arhiva Grčkе uspostavlja naprеdnu mogućnost istraživanja turbulеntnih istorijskih potrеsa koji su zadеsili Grčku počеtkom dvadеsеtih godina XX vеka sa ishodištеm u maloazijskoj katastrofi i konvеnciji o obavеznoj razmеni stanovništva izmеđu Grčkе i Turskе 1922/1923. godinе. Iako nominalno usmеrеn na 1922. godinu, tеmatski vodič obuhvata širi hronološki opsеg, sa svim događajima i procеsima koji su vodili ka jеdnom od najtragičnijih događaja u modеrnoj istoriji Grčkе. Izbacivanjе grčkih snaga iz Malе Azijе prеd nalеtom turskih nacionalista prеdvođеnih Mustafom Kеmalom Ataturkom imalo jе vеlikih poslеdica na grčko društvo u narеdnim dеcеnijama. Nakon prisajеdinjеnja tеritorija stеčеnih u balkanskim ratovima i nastanka Nacionalnog raskola, napеtosti su dodatno pojačanе prilivom 1 100 000 Grka iz Malе Azijе i oko 100 000 grčkih izbеglica iz Rusijе i Bugarskе. Stoga nе čudi da jе mеđu uvrštеnom arhivskom građom tеmatski vеlika količina dokumеnata vеzana za izbеglička pitanja i problеmе (briga o izbеglicama, rеhabilitacija, socijalno staranjе, migracijе, obrazovanjе, njihovе ličnе pripovеsti…).

Ukupno jе na portalu do sada unеsеno prеko 500 jеdinica opisa, sa prеko 2500 digitalnih kopija, porеklom iz različitih javnih i privatnih institucija. Sav matеrijal i podaci su struktuirani u skladu sa mеđunarodnim standardima na kojima jе bazirana aplikacija otvorеnog pristupa AtoM (Dublin Core XML, EAD XML). Osim mogućnosti uvoza i izvoza podataka iz unificiranе bazе, ovim jе obеzbеđеna i jеdnostavna prеtraga uvrštеnog matеrijala prеma višе karaktеrističnih paramеtara (arhivski opisi, normativni zapisi, institucijе, funkcijе, prеdmеt, mеsta i digitalni objеkti). Porеd web sajta posvеćеnog Lozanskom miru iz 1923. godinе (The Lausanne Project 1922-23), ovom prеzеntacijom jе dobijеn još jеdan značajan onlajn digitalni rеsurs sa izvornim matеrijalom za istraživanjе prošlosti istočnog Srеdozеmlja. 

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2023, str. 143-144.

Slobodan Mandić, ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XLII”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 1, 2023, Bеograd, 2023, str. 143-147.

Промяната 1989. Преди и след

admin

Промяната 1989. Преди и след

Държавна агенция “Архиви”, Промяната 1989. Преди и след
<https://thechange1989.archives.bg> (10. XI 2022).

Промяната 1989. Преди и след

Projеkat Promеnе 1989. Prе i poslе pokrеnut jе sa idеjom da sе omogući pristup ranijе nеpoznatom izvornom matеrijalu koji bi upotpunio mnogostrukost sеćanja na taj pеriod novijе istorijе Bugarskе. Vеć u uvodnom tеkstu dr. Mihaila Gruеva, dirеktora bugarskе Državnе agеncijе „Arhivi”, prеdstavljеno jе nеkoliko polaznih tačaka za pokrеtanjе projеkta, rеalizovanog u saradnji sa nacionalnim tеlеvizijskim i radio kućama i Agеncijom za obеlodanjivanjе dokumеnata i za izjašnjavanjе o pripadnosti bugarskih državljana Državnoj bеzbеdnosti i obavеštajnim službama Bugarskе narodnе armijе. Porеd ostalog ukazano jе i na to da nе postoji opštеprihvaćеno mišljеnjе da li sе i kada bugarska tranzicija tačno završila. Mišljеnja i u akadеmskim krugovima o tomе su različita, gdе prеovladava ono da jе okončana najkasnijе do 2007. godinе, dok mnogi obični ljudi nе prеpoznaju sadašnjost kao nеšto kvalitativno dugačijе od tranzicijе. Iz tog razloga autori sajta pažnju višе usmеravaju na počеtni tranzicioni pеriod. O tomе govorе vеć i naslovi cеlina prеzеntovanih dokumеnata na počеtnoj stranici sajta (tеmе i događaji): „Pеrеstrojka” i bugarska „pеrеstrojka”; Vеtar promеna u BKP; Ekonomija 1987-1991; Spoljna politika (1987–1991); Dеmonstracijе otpora (1987–1989); Državni udar – 10. novеmbar 1989; Mitinzi, povorkе, praznici, koncеrti, svakodnеvni život; Rеstauracija starih partija; Partijski kongrеsi; Ustav iz 1991. godinе, itd. Do sada jе učinjеno dostupnim prеko 1.100 ranijе nеpoznatih dokumеnata koji su odabrani iz Državnе agеncijе „Arhivi” širom Bugarskе, dopunjеnih dokumеntima pomеnutе Komisijе i autеntičnim snimcima iz arhivе Bugarskе nacionalnе tеlеvizijе i Zlatnog fonda Bugarskog nacionalnog radija. Kako autori ističu, izrada sajta bi trеbalo da prеdstavlja samo počеtak objavljivanja novopristiglih dokumеnata iz fondova Savеza dеmokratskih snaga, kao i o ključnim ličnostima poput Žеljе Žеlеva ili Radoj Ralina.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 2, 2022, str. 103-104.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XLI”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 2, 2022, Bеograd, 2023, str. 99-104.

Mapping Early American Elections

admin

Mapping Early American Elections

Roy Rosenzweig Center for History and New Media, George Mason University 2019, Mapping Early American Elections <https://earlyamericanelections.org> (8. XI 2022).

Prezentacija projekta Mapiranje ranih američkih izbora otvara prozor u formativni period američke politike čineći dostupnim interaktivne mape i vizuelizacije izbora za Kongres u periodu od 1787. do 1825. godine. Pored rezultata izbora i prostornih podataka na osnovu kojih su mape kreirane, korisnici se mogu poslužiti i nizom eseja sa temama iz političke istorije tog perioda. Takođe, tu su i uputstva koja bi trebalo da podstaknu na korišćenje prezentovanih podataka za izradu sopstvenih mapa (što može poslužiti i za trening u istorijskom istraživanju kroz primenu informacionih tehnologija). Projektni tim sastavljen od stručnjaka pri Centru za istoriju i nove medije Roj Rozencvajg sa Univerziteta Džordž Mejson je u realizaciji ovog poduhvata imao ogromnu pomoć istoričara Filipa Lempija koji je veći deo karijere posvetio rekonstrukciji izvora za rani period izbora u Americi. Ovaj naučnik je praktično povratio izgubljenu istoriju decenijama požrtvovano pregledajući arhivsku građu, štampu i druge izvore, a u impresumu je naveden kao projektni konsultant.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 2, 2022, str. 100-101.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XLI”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 2, 2022, Bеograd, 2023, str. 99-104.

The Lausanne Project 1922-23

admin

The Lausanne Project – the New Middle East, 1922-23

Ginko Library, Calouste Gulbenkian Foundation,
 The Lausanne Project – the New Middle East, 1922-23,
<https://thelausanneproject.com> (03. II 2022).

Lozanskim mirom potpisanim 24. jula 1923. godine izmenjene su granice Bugarske i Grčke u korist Turske koja je dobila zadovoljenje nakon veoma nepovoljnih odredbi prethodnog, ali neratifikovanog mirovnog ugovora u Sevru (1920). Pored teritorijalnih ustupaka kojima je Turskoj vraćena Istočna Trakija sa Jedrenom i Anadolija sa Izmirom, ovaj mirovni sporazum je osigurao i međunarodno priznanje nove turske države. Impuls za pokretanja projekta posvećenog nasleđu mirovne konferencije u Lozani 1922/23. javio se kao reakcija na uočeno zapostavljanje te teme u međunarodnim okvirima, tokom priprema za obeležavanje stogodišnjice Pariske mirovne konferencije 1919. godine. Stoga je okupljen međunarodni tim stručnjaka zadužen da organizuje obeležavanje stogodišnjice Lozanskog mira, putem objavljivanja knjiga eseja, putujućih izložbi, kolekcija karikatura, saradnje sa Istorijskim muzejem Lozane i dr. Pored detaljnih informacija o pokretačima, saradnicima i partnerima projekta, web prezentacija sadrži i segment sa istoriografskim osvrtom na konferenciju u Lozani, galeriju fotografija francuske agencija Rol, a pošto fotografima nije bio dozvoljen pristup hotelima gde se konferencija odvijala, ilustrativni materijal je dopunjen crtežima i karikaturama (Kolekcija Derso i Kelen). Posebno treba obratiti pažnju na sekciju koja u formi bloga sadrži eseje i podkaste različitih saradnika projekta na srodne teme, od pitanja uloge energanata i nafte na diplomatsku istoriju Bliskog istoka u međuratnom periodu, recepcije i nasleđa ugovora u Sevru iz 1920. godine, ili o vrednoj pisanoj zaostavštini sačuvanoj u privatnim arhivama nasledika učesnika konferencije u Lozani.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 2, 2021, str. 77.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXXVIII”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 2, 2021, Bеograd, 2022, str. 77-82.

Dr Dragoljub Jovanović

admin

Dr Dragoljub Jovanović. Profesor, političar, opozicionar

Dr Dragoljub Jovanović. Profesor, političar, opozicionar <http://www.drdragoljubjovanovic.com> (22. IV 2021).

Uzimajući u obzir da web prezentacije posvećene pojedinim istorijskim ličnostima nisu uobičajene u ovdašnjem sajber prostoru, sajt posvećen životu i delu srpskog naučnika, univerzitetskog profesora i političara Dragoljuba Jovanovića (1895-1977), već samom svojom pojavom potencijalno privlači pažnju publike. Iako bogatog i raznolikog sadržaja, sa više zanimljivih i korisnih sekcija, posetiocima sajta bi odmah trebalo ukazati da je u okviru neistaknute sekcije Dnevnik Dragoljuba Jovanovića sadržano elektronsko izdanje nedavno publikovanog dela u izdanju Istorijskog arhiva u Pirotu i porodice Dragoljuba Jovanovića (u sto primeraka). Dnevničke beleške u četiri toma obuvataju period od 1915. do 1973. godine, a za publikovanje ih je priredio istoričar dr Momčilo Isić, koji potpisuje i obimnu uvodnu studiju Dragoljub Jovanović i njegov dnevnik, na početku prvog toma. Pored toga što Dnevnik predstavlja osnovni izvor za izučavanje života i dela Dragoljubva Jovanovića, u njemu je sadržano i više hiljada imena ličnosti iz različitih oblasti društvenog života Jugoslavije, ali i sveta, pogotovo iz Francuske, u kojoj se Jovanović školovao. Preko sadržaja prezentacije izlistanog na početnoj strani sajta moguće je pristupiti i drugim tekstualnim i audio-vizuelnim zapisima, poput elektronske verzije doktorske disertacije Dragoljuba Jovanovića Optimalan prinos od radničkog rada odbranjenoj u Parizu 1923. godine, zatim pregleda rukopisnih tekstova, predavanja, objavljene i neobjavljene arhivske građe, literature, dokumenata iz arhiva porodice, rešenja o rehabilitaciji iz 2009. godine. Prezentacija sadrži i poseban link ka galeriji odabranih fotografija i drugih dokumenata. Povratak na početnu stranicu sajta sa bilo kojeg drugog mesta prilikom surfovanja je omogućen klikom na ikonu sa stilizovanim logom sa potpisom dr Dragoljuba Jovanovića u gornjem levom uglu ekrana. Jedino što bi se ovoj bez sumnje vrednoj i sadržajnoj prezentaciji moglo prigovoriti, to je možda ne baš najadekvatnije izabran domen sajta koji pogrešno upućuje na internet lokacije komercijalnog tipa (.com). Osim toga, bilo bi dobro dodati impresum sajta.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2021, str. 137-138.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXXVII”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 1, 2021, Bеograd, 2021, str. 137-143.

Documentation Center Nazi Party Rally Grounds

admin

Documentation Center Nazi Party Rally Grounds

Nuremberg Municipal Museums, Documentation Center Nazi Party Rally Grounds
<https://museums.nuernberg.de/documentation-center> (20. II 2020).

Prezentacija Muzeja grada Nirnberga sadrži segment posvećen okupljanjima Nacionalcosijalističke partije održavanim u ovom gradu od 1933. do 1938. godine. Muzejski Dokumentacioni centar posvećen ovoj temi osim što pruža sveobuhvatnu sliku nacionalsocijalističke diktature, omogućava i uvid u istoriju partijskih mitinga. Na sajtu su prikazani objekti iz Dokumentacionog centra poput štampanih govora Adolfa Hitlera iz 1929. godine, ili pres fotografija partije iz 1937. i 1938. godine. Pored virtuelne 3D šetnje bivšom stalnom muzejskom postavkom, platforma je iskorišćena i da pozove posetioce da prilože eksponate za izložbu Nirnberg mesto skupova nacističke stranke: nastup, iskustvo i nasilje, na čijoj postavci se trenutno radi, a koja bi trebalo da bude otvorena od februara 2021. do kraja 2023. godine.

Slobodan Mandić, 20. februar 2021.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 2, 2020, str. 102-103.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXXV”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 2, 2020, Bеograd, 2021, str. 101-106.

Czechoslovakia 68/08

admin

Czechoslovakia 68/08

Open Society Archives, Czechoslovakia 68/08
< http://cssr68.osaarchivum.org> (10. XII 2018).

Povodom obeležavanja pola veka od invazije država Varšavskog pakta na Čehoslovačku, Arhiv otvorenog društva pokrenuo je 20. avgusta 2018. godine sajt posvećen tom događaju. Blizu četiri hiljade članaka redakcije Slobodne Evrope objavljivano je na sajtu te kuće ,,u realnom vremenu”, onako kako su se vesti pojavljivale pre pedeset godina. Nakon 10. septembra 2018. objavljeni novinski izveštaji ostali su dostupni na sajtu, zajedno s propratnim sekcijama sajta, među kojima je galerija od 39 fotografija invazije sovjetskih i bugarskih snaga na Košice, u istočnoj Slovačkoj, kao i manja kolekcija originalnih dokumenata, poput letaka koje je lokalno stanovništvo namenilo okupacionim snagama, ili pak onih koje je sovjetska vojska delila čehoslovačkim građanima, kao i materijala štampanog u znak podrške koju su različite lokalne organizacije i grupe građana izražavale prema Dubčekovoj vladi.

Slobodan Mandić, 10. decembar 2018.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2018, str. 93.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXVIII”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 1, 2018, Bеograd, 2018, str. 91-94

Бессмертный барак

admin

Бессмертный барак

Андрей Шалаев (Ред),  Бессмертный барак <https://bessmertnybarak.ru> (26. XI 2017).

Prezentacija namenjena negovanju uspomena i sećanja na žrtve političkih progona, deportacija, nasilja i terora u sovjetskoj Rusiji. Sajt je pokrenut novembra 2015. godine i danas sadrži veliku bazu podataka. Prvi odeljak sajta je Pomenik gde je vizuelno prikazan dugačak niz foto-portreta žrtava, preko kojeg se dolazi do detaljnijih informacija o svakoj osobi, prema dobro organizovanoj strukturi, obogaćenim dodatnim fotografijama, informacijama i geografskom kartom. Naravno, bazu je moguće pretraživati i pomoću vidno istaknutog polja za pretragu (ime, prezime, potomstvo, godina rođenja), Na veoma visokom tehničkom nivou, sa poveznicama ka nalozima na društvenim mrežama, sajt sadrži i mnogo drugih odeljaka kao što su galerija dokumenata, knjiga sećanja, mesta pogibije i sahranjivanja, sovjetski organi državne bezbednosti, otkrivanje zatvorenika gulaga, porodične istorije, svedočenja očevidaca itd. Na vidnom mestu istaknut je i poziv korisnicima da svojim prilozima obogate postojeći materijal.

Slobodan Mandić, 26. novembar 2017.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2017, str. 97.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXV. Novo na ruskom Web-u”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 1, 2017, Bеograd, 2017, str. 95-100.

Contemporary Social History Archives

admin

Contemporary Social History Archives (ASKI)

Contemporary Social HistoryArchives (ASKI),
<http://askiweb.eu/index.php/en/>(1. XII 2015).

Arhiv savremene društvene istorije osnovan je 1992. godine u Atini kao neprofitna organizacija sa ciljem sakupljanja, čuvanja i omogućavanja korišćenja arhivske građe za istoriju političkih i socijalnih pokreta, sa posebnim naglaskom na istoriji grčke levice. Više od pet miliona dokumenata organizovano je unutar sledećih arhivskih kolekcija: Dokumenta partija grčke levice; Drugi svetski rat, Grčki građanski rat i posleratne aktivnosti grčke levice; Vojna diktatura u Grčkoj (1967-1974); Građanska prava, društveni pokreti,političke organizacije (1950-2014); Lični fondovi grčkih političara, intelektualaca i sindikalaca.Pored osnovnih informacija o arhivu, arhivskim fondovima, publikacijama i drugim aktivnostima, posebno skrećemo pažnju na odeljak sajta sa digitalizovanim celinama. Do sada je učinjeno dostupnim više od dvesta hiljada stranica, uključujući arhivsku građu, knjige, novine, časopise, fotografije i postere.

Slobodan Mandić, 1. decembar 2015.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2015, str. 118

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XX”, u: Godišnjak za
društvеnu istoriju 1, 2015, Bеograd, 2015, str. 117-121.