Nemačke okupacione vlasti 8 oktobra 1941. godine donele su naredbu o streljanju 2.200 jevrejskih muškaraca iz logora u Topovskim šupama u Beogradu.
Zbog naglog širenja ustanka u okupiranoj Srbiji septembra 1941. godine došlo je do drastičnog pooštravanja kaznenih mera prema domaćem stanovništvu. Hitler je sredinom meseca doneo naređenje o streljanju talaca u odnosu 1:100, odnosno 1:50 za svakog ubijenog odnosno ranjenog nemačkog vojnika u Srbiji. U ispunjavanju ovog naređenja posebno se odlučnim pokazao novi opunomoćeni komandujući general u Srbiji Franc Beme, koji je naredio dosledno ispunjavanje „kvote“.
Izvor talaca za streljanja bili su logori koje su okupacione vlasti osnivale po Srbiji, kao i zatvori domaće kolaboracionističke uprave. Neki od logora bili su privremenog karaktera, a neki stalni i slični logorima osnovanim na teritoriji Rajha i Generalnog Guvernmana. Takvi su bili logori u Beogradu: „Sajmište“, Banjica, „Topovske šupe“, zatim u Šapcu, Nišu, Velikom Bečkereku. Neki od ovih logora bili su kratko vreme u funkciji – dok je u njima bilo zatočenika, kao beogradski logor za muške članove jevrejske zajednice iz Srbije i Banata, smešten u bivšoj artiljerijskoj kasarni, „Topovskim šupama“. U ovaj logor je od 22. avgusta 1941. godine počelo interniranje jevrejskih muškaraca starijih od 14 godina. Logor se u izvorima različito nazivao (Jеvrеjski logor, Jеvrеjski prolazni logor u Bеogradu). Imao jе nеmačku komandu i stražu i bio jе pod Jеvrеjskim rеfеratom Gеstapoa. Logor je u funkciji rezervoara talaca za masovna streljanja postojao više od tri meseca. Zatvoren je kada su njegovi poslednji stanovnici, Jevreji muškarci iz Banata i Srbije, pobijeni.
Dopis prеdstavništva Jеvrеjskе zajеdnicе Bеograda upućеn prеdsеdniku Gradskog poglavarstva Opštinе grada Bеograda, radi pružanja pomoći logorašima u logoru Topovskе šupе u vidu dostavke slame, 23. oktobar 1941. (IAB-OGB, K-315.)
U okviru Jevrejske digitalne zbirke Istorijskog arhiva Beograda, u kojoj je digitalno pohranjeno i javno dostupno oko sto hiljada dokumenata, nalaze se i preko 600 prijava smrti Jevreja koji su 1941. godine boravili u logoru Topovske šupe. Prijave su nastale nakon Drugog svetskog rata, radom Državne komisije za ratnu štetu koja je tokom 1945. i 1946. godine prikupljala podatke o materijalnoj šteti pričinjenoj tokom rata i podatke o nestalim i nastradalim licima. Takođe, prijave su podnošene i 1950. godine oštinskim i rejonskiom odborima Saveza boraca Narodnooslobodilačkog rata (SUBNORa).
Jevrejska digitalna zbirka Istorijskog arhiva Beograda, u kojoj je digitalno pohranjeno i javno dostupno oko sto hiljada dokumenata.
Miloš Moskovljević (Varna, 1884 – Beograd, 1968), srpski filolog, lingvista, prevodilac, političar, diplomata i ministar. Učestvovao je kao dobrovoljac u Prvom svetskom ratu. Od 1917. do 1919. boravio je u Rusiji, gde je izučavao ruski jezik.
IAB, 1236, inv. br. 2, M 157/1916
Krf, Mikra, 1. jul – 7. novembar 1916.
Predmet po dopisu Ministarstva prosvete i crkvenih poslova Kraljevine Srbije komandantu Drinske divizije, u kojem se traži da se Miloš Moskovljević, cenzor pošte, ispita po pitanju poslate dopisne karte. Naime, Moskovljević je u dopisnoj karti naveo svoje zanimanje u miru i ratu i ispod toga dodao „ako želite čuti za njega”. Ministarstvo je smatralo da je izraz i ton karte neprimeren zvaničnoj prepisci. Moskovljević je odgovorio da je kartu napisao nakon beleške objavljene u novinama u kojoj je Ministarstvo tražilo da prosvetni radnici prijave svoje adrese. On nije bio siguran da li se to obaveštenje ticalo i njega, pošto već dve godine nema vezu sa Ministarstvom. Za sve to vreme ono nije ni pokušalo da upotrebi njegovu spremu i iskustvo, niti se interesovalo za njegovo prebivalište. Ministar prosvete Ljubomir Davidović doneo je po ovom predmetu rešenje da se Moskovljević, profesor Treće beogradske gimnazije, kazni jednomesečnom platom u korist Penzionog fonda za udovice i decu umrlih činovnika. Okrivljeni je na presudu uložio žalbu. Oktobra 1916. ponovo je iz Mikre pisao ministru prosvete i crkvenih poslova izveštavajući ga o promeni adrese, odnosno da je postavljen za tumača u 38. engleskoj bolnici u Mikri kod Soluna. U pismu je istakao da je sa „mirnog i gospodskog” mesta cenzora Drinske divizije došao na „pandursku dužnost jednog tumača”. Moskovljević moli za premeštaj u kakvu školu za srpske đake u Engleskoj i Francuskoj, gde bi mogao iskoristiti svoje znanje engleskog i francuskog jezika. Njegovu trenutnu dužnost mogao bi da vrši, kako naglašava, „i kakav običan Amerikanac”.
srpski
original, 20 l. + 1 dopisna karta
IAB, 1236, inv. br. 2, M 157/1916
Nakon obavljanja poslova kod srpskog delegata u Britanskoj vrhovnoj komandi i tumača u engleskoj bolnici u Mikri, Moskovljević je 30 . decembra 1916. godine raspoređen kod kapetana Milana Jovičića, srpskog delegata pri engleskoj Vrhovnoj komandi u Solunu, gde je ostao do 17. juna 1917. godine, kada je razrešen i stavljen na raspolaganje Ministarstvu vojnom, jer ga je Predsedništvo Vlade, na predlog ministra unutrašnjih poslova, s još petoricom, odredilo za put u Rusiju, u Petrograd. Radeći na nacionalnoj propagandi, pri srpskom poslanstvu u Petrogradu, i zamenivši profesora Belića na mestu šefa Srpskog instituta, Moskovljević je dočekao i Oktobrasku revoluciju, koja ga je bacila čak u Sibir, gde se kao inspektor starao o 1.500 izbeglica, koje su, ispred Nemaca, preko Rumunije izbegle iz krajinskog okruga u Rusiju. U Sibiru je učestvovao i u stvaranju Privremenog jugoslo- venskog narodnog odbora, koji ga je, sa još trojicom, i poslao u već oslobođenu državu, da obavesti jugoslovensku vladu o stanju izbeglica i zarobljenika – bivših austrougarskih vojnika, sa područja jugoslovenskih pokrajina.
Preko Hjabina, Vladivostoka, Šangaja, Japana, Vankuvera, Montreala, Njujorka i Vašingtona, Moskovljević se sa drugovima vratio u Evropu, a 19. aprila 1919. godine je stigao u oslobođeni Beograd, sada glavni grad znatno veće države, novoformirane Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
”Uprkos zabrani prelaska granice dva carstva za stanovništvo zbog izbijanja kuge, uvoz i izvoz robe da se nastavi...”
U Zemunu, na mestu današnjeg Gradskog parka, početkom XVIII veka formiran je kontumac, tj. karantin, iz razloga velike epidemije kuge, koja je predstavljala opasnost za široko područje Srednje Evrope, budući da je tu bila granica dva velika carstva.
Lokalna vlast u vidu Magistrata postavljеna jе i organizovana u Zеmunu 1751. godinе, nеposrеdno poslе podizanja Zеmuna na stеpеn slobodnog vojnog komunitеta 1749. Prе osnivanja Magistrata, Zеmun jе bio pod Turcima od 1521. do 1717. godinе, i to višе kao muslimansko nеgo hrišćansko nasеljе; kratko vrеmе potpadao jе pod Dvorsku komoru u Bеču, od 1717. do 1728. godinе, sa širim i dubljim zalеđеm (Batajnica, Surčin, Dobanovci, Jakovo, Boljеvci, Kupinovo, Obrеž, Ogar, Karlovčić, Prahovo, Pеćinci, Golubinci, Popinci i Vojka) on sе nalazio u posеdu porodicе Šеnborn svе do momеnta kada jе, kao vеliki dеo zеmalja u Srеmu, prеd opasnošću od Turaka poslе zauzimanja Bеograda 1739. godinе, otkupljеn od porodacе Šеnborn i 1749. godinе pripojеn Vojnoj granici. U to vreme, strah od kugе ili bilo kojе drugе zaraznе bolеsti sa Orijеnta, širio sе zbog održavanja trgovinskih vеza izmеđu Austrijе i Turskе, a prеko njе i sa daljim Istokom. Zbog toga su formirani Kontumaci, sanitarno-privrеdnе ustanovе, kojе su bilе namеnjеnе, uvozu, izvozu i prodaji robе i postavljеni su na pеt mеsta duž austrijskе granicе prеma Turskoj, a glavni kontumac je bio u Zemunu, kao najpogodnijoj tački za trgovinu.
Panorama Zemuna
Zemun, 31. avgust 1795.
”Slav. gen. komanda javlja da je Dvor. ratni savet naredio da se u svrhu suzbijanja bolesti / kuge /, koja vlada u Sremu ima najstoržije sprečavati međusobni saobraćaj, da iz zaraženih mesta niko ne sme izlaziti niti ko od zdravih u njih ulaziti, a u slučaju prelaska zabranjenog kordona da se ima primeniti smrtna kazna, ali o tom prethodno objaviti da se svako čuva zla, preduzeti mere da one kuće, koje se sa svojim ljudstvom ne mogu ishraniti, ne ostanu bez potrebne hrane. Kao uzrok tadanje bolesti i njena širenja u granici ističe Dvor. ratni savet nečistoću graničara koji ne / menjaju /, presvlače košulje i kroz nekoliko godina nose isto odelo pa je kod njih ispravljanje tim veće, a stara odela gnile od znoja pa su uz njih lako prianjaju bolesti. Zato je za dalje sprečavanje bolesti najnužnije da svako uvidi da je u svima mestima koja su blizu bolesti potrebno da svi stanovnici bez razlike budu prisiljeni da se ne samo često kupaju, nego da presvlače, ne samo košulje nego da i druge odevne stvari kao čarape, obojke, prsluke, rekle i kabanice češće peru. To se dostavlja ravnanja radi magistrate, da pazi na čistoću kuća i odela, a ujedno se nalaže da se nijedan stranac ne sme primiti u kuću i naročito se ne sme zadržati preko noći bez prethodne prijave mesnoj vlasti.” (IAB-ZM-1564-55-76)
Zemun, 20. januar 1796.
”U vezi sa vestima o stanju zdravlja /kuge/, generalna komanda je izdala naređenje da svako prelaženje sa jedne ili sa druge strane beogradske kapije ima da prestane dok se stanje zdravlja ne popravi a da trgovina ne bi imala smetnji, rešeno je u saglasnosti sa kontumacem da se od sutra, pisma koja stižu od trgovaca, do 8 sati ujutru predadu f(?) komande odakle će ih saopštavati onima na koje se odnose. Isto tako konzulu Petru Ičku koji će ih saopštavati sa druge strane beogradske kapije, predavaće tumaču, a trgovci će dolaziti i odnositi ih. Uvoz i izvoz robe će i dalje da se nastavi. Sa ovim naređenjem imalo je da se upozna stanovništvo.” IAB-10-1796-16-17
Spisak srpskih porodica u Zemunu 1791. god. (Istorijski arhiv Beograda)
U svakodnevnim izlascma na svetsku mrežu zvanu internet i krstarenjem kroz njene nepregledne talase, često zaboravljamo na činjenicu da je dobar deo čovečanstva u tu mrežu profesionalno upleten već duži niz godina. Istoričari, arhivisti, antropolozi, novinari, samo su neki od protagonosta koji već duže od tri decenije obezbeđuju dostupnost tragovima minulih zbivanja, između ostalog, i putem elektronskog pristupa digitalnim kopijama, ali sve više i digitalno rođenim dokumentima, kolekcijama i zbirkama. Uspeh koji su postigli pionirski poduhvati digitalizacije u svetu, počevši od projekta Američko sećanje, koji je pokrenula Kongresna biblioteka SAD 1990. godine, podstakli su stotine drugih biblioteka i arhiva da otpočnu sa digitalizacijom svojih kolekcija na mreži.
Moglo bi se reći da se i kod nas, uprkos brojnim ograničenjima i teškoćama, tokom vremena ipak stiglo do koliko-toliko opipljivih rezultata u oblasti digitalizacije kulturne baštine i onlajn upotrebljivosti arhivskih dokumenata i istorijskih izvora. Na prvom mestu mislimo na poduhvate koje su organizovale i sprovele javne ustanove (arhivi, biblioteke, muzeji). Iako bi se o kriterijumima za odabir objekata kulturne baštine koji će biti digitalizovani i prezentovani moglo posebno govoriti, ostaje činjenica da je danas značajan broj važnih izvora za proučavanje prošlosti korisnicima dostupan i onlajn. Teško je dovoljno naglasiti koliko je istraživačima raznih oblasti, kao i širokom krugu korisnika u potrazi za izvorima od značaja to što su oni raspoloživi i pretraživi putem savremenih tehnologija. Treba imati na umu da su istorijskih izvori koji se čuvaju u arhivima i sličnim ustanovama tamo dospeli uglavnom na dva načina: ili putem obavezne predaje dokumenata državne uprave, ili putem poklona i otkupa dokumenata od strane istaknutih pojedinaca i porodica.
Za istraživanje istorije privatnog života i proučavanje prošlosti običnih ljudi od presudnog značaja postaje mogućnost da se pored istorijskih izvora pohranjenih u državnim institucijama, pristup obezbedi i dokumentima iz privatnih kolekcija. Profesor Milan Ristović je priređujući obimni zbornik radovaPrivatni život kod Srba u dvadesetom veku, još 2007. godine ukazao na gotovo ukorenjenu nemarnost u čuvanju porodičnih papira, dnevnika, lične prepiske, a takođe istakao i da „veb sajtovi, blogovi, četovanje o intimnim stvarima sa nepoznatima na drugom kraju sveta uvode modernu privatnost u jednu drugu stvarnost, koja je sve dalje od njenog uobičajenog poimanja”. U tom kontekstu trebalo bi obratiti pažnju na primere veb prezentacija koje bi mogle biti od koristi istraživačima istorije privatnog života. Takođe, sadržaji tih sajtova ukazuju i na nove pravce privatno-javne saradnje u pogledu širenja baze dostupnosti i zaštite tragova minulih vremena.
Dobar primer sajta u čijem fokusu su neki aspekti privatnog života građana jeste sajt Stražarni lopov (Kratke priče o izgubljenoj generaciji, o Rock’n’Rollu i o odrastanju u državi sa šest republika), autora Gorana Polaka iz Zagreba. Tu se u formi bloga već preko deset godina redovno objavljuju zanimljivi prilozi propraćeni mnoštvom autentičnih dokumenata – fotografijima, plakatima, audio i video snimcima, radio emisijama, skeniranim ulaznicama koncerata, isečcima iz štampe, itd. Iako tematski opseg uglavnom uključuje pank i alternativnu rok muziku, pažljiviji posetioci će brzo doći do zaključka da je reč o zaista prvorazrednoj lokaciji za razumevanje višeslojnih fenomena važnih za izučavanja kulture mladih u socijalističkoj Jugoslaviji. Time istraživači dobijaju vrednu dopunu izvora standarno pohranjenih u arhivima, kao što su na primer fondovi gradskih komiteta Saveza komunista. Ili, ako otvorimo sajt beogradskog novinara Dragoslava Simića (Audio i Foto arhiv Simić), susrešćemo se sa velikim brojem interesantnih audio i foto dokumenata koji potiču ne samo iz opusa profesionalne delatnosti gospodina Simića, već i iz privatnih arhiva, kao što su sačuvane porodične zvučne arhive na srpskom jeziku, nastale pre i posle Drugog svetskog rata. Osim toga, u odeljku sajta Istorija iz fioke Simić poziva korisnike da i sami daju doprinos i zaštite sećanja svojih bližnjih čuvajući ih u tom virtuelnom arhivu.
U svrhu podstreka i lakše digitalizacije dokumenata iz privatnih zbirki, njihove zaštite i dostupnosti putem interneta, Austrijanac Aleksandar Šatek pokrenuo je 2012. godine set digitalnih alatki pod nazivom Topoteka (Topothek). Ta plaforma je tokom nekoliko godina razvoja institucionalizovana kroz Međunarodni centar za arhivska istraživanja (ICARUS) i pridobila je mnoge pojedince i institucije da oforme kolekcije dokumenata sa naglaskom na značaj koji one imaju za lokalnu istoriju. Na portal se mogu uvrstiti i dokumenta iz već postojećih kolekcija, ukoliko odgovaraju konceptu i nameni (na primer, dozvola za vožnju biciklom iz maja 1944. godine, u vlasništvu Pomorskog i povijesnog muzeja Hrvatskog primorja Rijeka, koji je pridodat u bazu kao rezultat saradnje Istarskog arhivističkog društva i Topoteke). Sva dokumenta u bazi su indeksirana, datirana i lokalizovana.
Svemu rečenom dodajmo i to da se prilikom sakupljanja, obrade i prezentacije izvora za istoriju privatnog života moramo voditi i principima i regulativom zaštite ličnih podataka u digitalnoj eri. Postavlja se i pitanje da li je moguće ostvariti „pravo da budeš zaboravljen” (RTBF), tj. pravo pojedinca da bude izbrisan sa interneta, kako evidencija informacija, video snimaka ili fotografija o sebi koje su bile dostupne, tako da ih druga lica ne mogu naći preko pretraživača. To, kao i pitanje arhiviranja, održavanja baza podataka, prevazaliženja zastarelih formata čuvanja, i niz drugih nedoumica i problema, otvara važno pitanje u kom obliku i na koji način će nasleđe savremenog doba biti dostupno budućim generacijama.
Društvene mreže i ustanove kulture – Istorijski arhiv Beograda (piše: Slobodan Mandić, viši arhivista)
Pored prioritetnog zadatka prilagođavanja potrebama istraživača, kulturno-prosvetna funkcija ostaje jedna od najznačajnijih delatnosti savremenih arhiva.1 Međutim, potrebno je nanovo razmotriti propagandnu delatnost baštinskih ustanova kulture u svetlu najnovijeg talasa tehnološke ekspanzije. Dok su ranije arhivisti izlazak iz anonimnosti preduzimali aktivnostima poput propagandnih kampanja, izložbi, obilazaka terena, predavanjima, medijskim nastupima, ovaj segment rada u najvećoj meri danas je neizostavno povezan sa razvojem informaciono-komunikacionih tehnologija. Takođe, ono što je oduvek odlikovalo kulturno-prosvetnu delatnost je karakteristika neprestanog pronalaženja novih oblika rada i usklađivanje sa dostupnim mogućnostima i sredstvima.2
Trend ubrzanog razvoja savremenog sveta pod uticajem novih tehnologija i pomeranje granica eksploatacije interneta pojavom novih web-aplikacija uzrokovali su da se i sama priroda novih medija neprestano menja. Nove tendencije dobile su i svoj odgovarajući izraz u kovanici „Web 2.0”, a suštinski pomak ogleda se u povećanoj interaktivnosti i mogućnosti učestvovanja u kreiranju sadržaja i od strane korisnika informacija i prezentovanih sadržaja. Razne društvene mreže (social networks), zatim servisi za objavljivanje, pregledavanje i razmenu fotografija (Flickr), video zapisa (YouTube), podkastovi (zvučni zapisi predavanja, prezentacija, konferencija, seminara), blogovi, forumi, tagovanje ili folksonomija (mogućnost kategorizacija sadržaja korišćenjem ključnih reči ili tagova) i viki veb sajtovi, RSS fid (funkcija koja omogućava čitanje aktuelnih novosti bez posećivanja mnogobrojnih veb stranica uz pomoć posebnih „čitača“), sve su to zapravo sastavni delovi Web-a 2.0.
Kulturno-prosvetna delatnost i odnos arhiva i javnosti upadljivo postaju neizbežna tema mnogih arhivističkih skupova širom sveta. Prvenstveni razlog za fokusiranje pažnje na delovanje arhivskih institucija u javnom sajber prostoru dolazi od toga što se rapidno povećava broj korisnika koji u potrazi za informacijama koriste nove tehnološke mogućnosti. Iz perspektive korisnika kulturnih dobara, od manje je važnosti da li su izvori saznanja i iskustva pohranjeni u arhivima, bibliotekama ili muzejima, već da ostvare pristup izvorima za koje su zainteresovani i da imaju mogućnost da ih koriste, bez obzira na njihovu vrstu i instituciju u kojoj se čuvaju.
U izveštaju Međunarodnog arhivskog saveta iz 2002. godine ukazano je na to da će arhivi u digitalnom dobu za primarni cilj svoje delatnosti imati potpunu digitalizaciju i onlajn dostupnost arhivskog materijala. Ipak, ulaganje u digitalizaciju za arhive je veoma skup i složen poduhvat koji zahteva dosta vremena. Čak i ako bi arhivi imali neograničen budžet i resurse, ovo bi bio veoma dugotrajan i ambiciozan proces. Stoga bi lakši put vodio korišćenju drugih mogućnosti koje digitalne tehnologije stavljaju arhivima na raspolaganje.
Različite arhivske i druge kulturne institucije širom sveta krenule su sa širokom implementacijom Web 2.0 servisa, pokušavajući da iskoriste njihove brojne prednosti u odnosu na standardne veb prezentacije koje su do nedavno predstavljale osnovni vid komunikacije ovih ustanova sa spoljnim svetom. Time su mnogi arhivi krenuli uspešno da izlaze iz dugogodišnje anonimnosti i da probijaju medijsku barijeru, koja je okruživala ustanove ovog tipa.
Uviđajući da novi internet servisi, poput društvenih mreža, predstavljaju potencijalno veoma značajno sredstvo za povećanje prisutnosti u javnom prostoru i promociju svoje delatnosti, Istorijski arhiv Beograda je od januara 2011. godine u virtuelnom prostoru prisutan i preko fejsbuk stranice, koja je brzo stekla veliki broj poštovalaca.3 Važno je napomenuti da je i ovaj vid širenja aktivnosti arhiva u savremenom okruženju pažljivo unapred razmotren, pre svega uzimajući u obzir teorijske postavke ovog vida delatnosti od strane arhivista iz tehnološki naprednijih zemalja, poput radova američke arhivistkinje Kejt Tajmer (Kate Theimer)4, a usled nepostojanja takvih prezentacija od strane arhivskih ustanova u našoj zemlji.
Fejsbuk stranica Istorijskog arhiva Beograda – preko 23.500 registrovanih pratilaca decembra 2019. godine
Dosegavši u 2021. godine broj od skoro 25.000 registrovanih korisnika, fejsbuk stranica Istorijskog arhiva Beograda se svrstava među najuspešnije prezentacije evropskih arhivskih ustanova u okvirima te društvene mreže (fejsbuk stranica Nacionalnog arhiva Francuske istovremeno ima 24.500 pratilaca, a stranica Nacionalnog arhiva Ujedinjenog Kraljevstva nešto preko 106.000 pratilaca).
Fejsbuk prezentaciju arhiva održava nekoliko zaposlenih, a tu se na svakodnevnom nivou objavljuju različite informacije i zanimljivosti iz prošlosti, najviše vezane za Beograd i arhivsku građu koja se u Arhivu čuva. Ovaj vid prezentacije arhiva pokazao se kao veoma prikladan i uspešan. Potrebno je ukazati i da materijal objavljen preko zvaničnih internet prezentacija i prezentacija projekata uveliko ostaje neiskorišćen ukoliko nije podržan postovima na društvenim mrežama. Pored svakodnevnog povećanja virtuelnog auditorijuma i animiranja publike kroz objavljivanje starih fotografija, podataka o arhivskim fondovima, građi i izdanjima, rubrike Dogodilo se na današnji dan, tekućim aktivnostima i dr, za očekivati je da će na ovaj način promovisana arhivska delatnost i bogati fondovi arhiva zainteresovati širi krug ljudi, naročito mlađih generacija, i pobuditi u njima radoznalost za korišćenjem arhivske građe, ali i probuditi svest o značaju i neophodnosti njenog čuvanja.5
Flikr – servis za objavljivanje, pregledavanje i razmenu fotografija
Nakon uspešnog eksperimenta sa fejsbuk stranicom, usledilo je otvaranje naloga i i pokretanje aktivnosti i na drugim društvenim mrežama: aktiviranje servisa za objavljivanje, pregledavanje i razmenu fotografija (Flickr, septembar 2012), videozapisa (Youtube kanal, maj 2014), uspostavljenje saradnje sa Vikimedijom Srbije (2016)6, pokretanje naloga na društvenoj mreži tviter (septembra 2018. godine). Sve ove aktivnosti zajedno su rezultirale mnogo većim prisustvom Istorijskog arhiva Beograda u javnosti i približavanja arhivskog blaga poverenog na čuvanje Arhivu širem krugu korisnika.
Interakcija na tviteru: @jevremz to @IA_Beograda, 4. Dec. 2019.
Zaposleni u ustanovama kulture neminovno moraju računati na ogroman potencijal društvenih mreža u okviru propagandne delatnosti. Naročito treba skrenuti pažnju na brojne slučajeve zanemarivanja, ili pogrešnog i neadekvatnog korišćenja ovih alata. Često je uzrok tome i neplaniranje vremena i troškova potrebnih za obavljanje ovih poslova od strane lica koja osmišljavaju i razrađuju pojedine projekte u vezi sa prezentacijom digitalnih sadržaja. Stoga se mogu pronaći slučajevi dobro osmišljenih i dizajniranih web portala i platformi, koje sadrže značajan i potencijalno veoma koristan materijal, ali koji na žalost ne pronalazi lako put do publike i korisnika.
Od brojnih slučajeva pozitivne prakse implementacije društvenih mreža u projekte iz digitalne humanistike u svetu pomenimo nasumično izabran primer projekta Italijanska paleografija na čijem Web sajtu je prezentovano 102 italijanska dokumenta i rukopisa iz perioda od 1300. do 1700. god. sa alatima za dešifrovanje teksta i drugim propratnim sadržajima. U autorskom timu projekta je i urednica Izabela Manji (Isabella Magni, Rutgers University), pored ostalog zadužena i za koordinaciju poslova na društvenim mrežama.7
Youtube kanal IAB, decembar 2019.Arhivski dokumenti u vlasništvu Istorijskog arhiva beograda na Vikimedijinoj ostavi
Jevrejska digitalna zbirka Istorijskog arhiva Beograda, u kojoj je digitalno pohranjeno i javno dostupno oko sto hiljada dokumenata.
