Digitalna istorija

web adresar, internet sajtovi i digitalni alati: istorija, istoriografija, arhivistika

Category: _Digitalna istorija

Doing History in Public

admin

Doing History in Public

Doing History in Public <https://doinghistoryinpublic.org> (17. III 2021).

Blog posvećen promovisanju istorije i istorijske nauke zajednički su pokrenuli januara 2014. godine diplomirani istoričari, većinom sa Univerziteta Kembridž u Engleskoj. Osim namere da obuhvate različite istorijske periode, regione i teme, prvobitni motiv i inspiraciju za pokretanje bloga autori su iskazali u rešenosti da istraže šire značenje javnog delovanja istoričara korišćenjem društvenih mreža, stvaranjem onlajn arene za objavljivanje komentara, intervjua, eseja, i drugih kreativnih sadržaja. Takođe, proklamovana je mogućnost za sticanje veština i znanja u onlajn publikovanju i korišćenju društvenih mreža kao sredstva za istraživanje, širenje znanja i javni angažman. Prezentacija zapravo predstavlja neku vrstu elektronskog istorijskog časopisa gde su redovno objavljivani prilozi raspoređeni u nekoliko kategorija (istraživanja, istorija i aktuelnosti, prikazi knjiga, metodologija, digitalna istorija, poziv za predaju radova). Glavni deo početne strane sajta sadrži najnovije objave, a na desnoj strani su smešteni Vordpres dodaci za praćanje sadržaja putem rss čitača, imejl adrese i društvenih mreža, kao i hronološki arhivirani sadržaj i oblak oznaka (Cloud Tag). Pored izuzetne sadržajne vrednosti, ova prezentacija ima i značaj dobrog primera o mogućnostima koje se pružaju istoričarima u svrhu veće vidljivosti u javnom prostoru.

Slobodan Mandić, 17. mart 2021.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 3, 2020, str. 130-131.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXXVI”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 2, 2020, Bеograd, 2021, str. 129-133.

World History Commons

admin

World History Commons

Roy Rosenzweig Center for History and New Media, World History Association,
World History Commons <https://www.worldhistorycommons.org> (20. II 2020).

Saradnjom Udruženja za svetsku istoriju (osnovano u Bostonu 1982), Centra za istoriju i nove medije Roj Rozencvajg i profesora Adam Kliloa (Adam Clulow), nastao je projekat Zajednička svetska istorija u vidu slobodnog obrazovnog mrežnog resursa za pristup visokokvalitetnim i recenziranim izvorima za nastavu i istraživanja na polju svetske i globalne istorije. Posetiocima sajta je omogućena pretraga i pristup bogatim kolekcijama primarnih izvora, nastavnog materijala i metoda, a posebno i prikazima koji predstavljaju svojevrsni vodič kroz onlajn resurse (za blizu dve stotine veb sajtova sa njihovim detaljnim opisima, prikazima i ocenama). Svaka od pomenutih celina je pretraživa prema geografskim, vremenskim i tematskim oznakama. Mnogi će pronaći pravo zadovoljstvo otkrivajući nove sadržaje sakupljene širom nepreglednih protranstava interneta, poput baze podataka sa govorima Fidela Kastra, Galilejevih beleški o kretanju, zbirke pisama španskog kralja Filipa II (1592–1597), kolekcije deklasifikovanih arhivskih dokumenata, virtuelne šetnje kroz istoriju Šangaja, zbirku srednjovekovnih ženskih pisama na latinskom i drugo.

Slobodan Mandić, 20. februar 2021.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 2, 2020, str. 101-102.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXXV”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 2, 2020, Bеograd, 2021, str. 101-106.

Arhiv Republike Srpske, Arhipedija

admin

Arhiv Republike Srpske, Arhipedija

Arhiv Republike Srpske, Arhipedija <http://arhipedija.com> (25. XI 2020).

Nedugo nakon pokretanja elektronskog katalog rukopisa i arhivalija u Narodnoj biblioteci Srbije, tim stručnjaka iz Arhiva Republike Srpske je lansirao Arhipediju – platformu za opis i digitalizaciju arhivskih materijala, takođe baziranu na prilagođenoj aplikaciji otvorenog pristupa AtoM („Access to Memory“). Taj softver je nastao kao rezultat višegodiše saradnje arhivskih i informatičkih stručnjaka, a do sada je našao primenu u više od dve stotine arhivskih, muzejskih i dokumentacionih ustanova i organizacija širom sveta. Pored dobro osmišljenog intefejsa i prilagođenog dizajna, Arhipediju odlikuje i izuzetna sadržajnost, sa omogućenim pristupom najaktuelnijim metapodacima, odnosno opisima fondova i zbirki i njima pripadajućem arhivskom materijalu. Funkcionalnost prilagođenog rešenja omogućava unošenje osnovnih i proširenih podataka na nivou fondova i zbirki, uz detaljnu obradu nižih jedinica i unos digitalizovanog materijala. Korisnicima je omogućena jednostavna navigacija kroz dostupan materijal uz pomoć sugerisanih kategorija, tehnika napredne pretrage i filtiriranjem rezultata (npr. sa digitalnim objektima, ili prema stvaraocu arhivske građe). Osim benefita za spoljne korisnike zainteresovane za arhivsku građu koja se čuva u arhivskim i drugim ustanovama u Republici Srpskoj, treba podvući da se izabrano sofversko rešenje istovremeno koristi i kao alat za obradu arhivskog materijala, sa neuporedivo većom fukcionalnošću i mogućnostima u odnosu na doskorašnja rešenja (lokalne baze podataka, word i excel dokumenti i sl).

Slobodan Mandić, 25. novembar 2020.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2020, str. 93.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXXIV”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 1, 2020, Bеograd, 2020, str. 91-94.

Current Research in Digital History

admin

Current Research in Digital History

Stephen Robertson, Lincoln A. Mullen (Eds.), Roy Rosenzweig Center for History and New Media, Current Research in Digital History <https://crdh.rrchnm.org> (20. V 2020).

Sve zainteresovane za najnovija dostignuća i aktuelnosti iz oblasti digitalne istorije nesumnjivo će obradovati novi poduhvat stručnjaka okupljenih oko Centra za istoriju i nove medije Roj Rozencvajg sa Univerziteta Arlington u Virdžiniji. Veb prezentacija onlajn časopisa otvorenog pristupa pokrenutog 2018. godine, sa ciljem da ohrabri i podupre istraživanja u primeni digitalnih tehnologija u istorijskoj nauci, pored kvalitetnih članaka do sada objavljena dva broja, sadrži i informacije i poziv za učestvovanje na jednodnevnoj godišnjoj naučnoj konferenciji na kojoj se objavljeni članci prvobitno predstavljaju. Na ovogodišnjoj konferenciji se izlažu referati sa ciljem predstavljanja rada Digitalne laboratorije Univerziteta Ričmond i njihovog projekta Američka panorama: Atlas istorije Sjedinjenih država.

Slobodan Mandić, 20. maj 2020.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 3, 2019, str. 116.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXXIII”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 3, 2019, Bеograd, 2020, str. 111-116

UNESCO Archives AtoM catalogue

admin

UNESCO Archives AtoM catalogue

UNESCO Archives AtoM catalogue <https://atom.archives.unesco.org>  (12. XII 2019).

Među oko dve stotine institucija širom sveta koje su kao platformu za prikaz svojih arhivskih kolekcije izabrale softver AtoM / ICA- AtoM nalazi se i Arhiv Organizacije Ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu. Onlajn elektronski katalog odražava arhivsku strukturu Arhiva Uneska, koja je podeljena u 16 grupa (audiovizuelni arhiv, dokumenta sekretarijata, generalna konferencija, dokumenta međunaradonih organizacija, elektronski zapisi, itd). Zahvaljujući međunarodnim standardima za opis arhivske građe, inkorporiranim u prilagođenu aplikaciju, katalog je moguće pregledati i prema drugim elementima: jeziku (engleski, francuski), stvaraocu, imenskim i geografskim odrednicama, tematskim celinama, novou opisa.

Činjenicu da u katalog još nije uvrštena veća količina detaljnih opisa dokumenata i digitalnih kopija objašljena je time da su za početak dati opisi na opštem nivou, a detljanije informacije će biti dodavane u kontinuitetu. Postojeći opisi omogućavaju uvid u opšti pregled arhivske građe iz Arhiva Uneska i način na koji je ona organizovana.

Slobodan Mandić, 12. decembar 2019.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2019, str. 117-118.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXXI”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 1, 2019, Bеograd, 2019, str. 113-118.

Elektronski katalog rukopisa i arhivalija AtoM NBS

admin

Elektronski katalog rukopisa i arhivalija AtoM NBS

Електронски каталог рукописа и архивалија AtoM НБС
<http://arhivalije.nb.rs> (18. XI 2019).

Elektronski katalog rukopisa i arhivalija Narodne biblioteke Srbije jedan je od retkih uspešnih primera digitalnog onlajn kataloga među baštinskim ustanovama kulture u Srbiji, koje su samostalno i u skladu s opšteprihvaćenim međunarodnim standardima postavile temelj za mogućnost pristupa informacijama o sopstvenoj arhivskoj građi. Za tu svrhu je iskorišćena prilagođena aplikacija otvorenog pristupa AtoM (skraćenica od „Access to Memory“), koja predstavlja web zasnovano softversko rešenje za opis arhivske građe, razvijeno od strane kanadske kompanije Artefactual Systems, u saradnji sa Programskom komisijom Međunarodnog arhivskog saveta.

Da bi ovaj katalog zaživeo na prihvatljiv način, osim prevoda stručne terminologije na srpski jezik, bilo je potrebno savladati ozbiljan izazov koji se ponajviše sastojao u prilagođavanju postojeće aplikacije i osmišljavanju komplikovanog sistema sa svim područjima opisa arhivske građe. Možda bi prosečnom korisniku više značio prihvatljiviji interfejs i optimalnije osmišljen dizajn, ali ipak kao važniju dimenziju treba istaći kompatibilnost podataka koji su uneti i rad na osnovu međunarodno prihvaćenih standarda, koji omogućavaju uvoz i izoz podataka (Dublin Core XML, EAD XML).

Zastupljene kolekcije na portalu moguće je pretraživati uz pomoć nekoliko filtera, i to: arhivski opisi, normativni zapisi, institucije, funkcije, predmet, mesta i digitalni objekti. Iako još u razvojnoj fazi, ovaj elektronski katalog predstavlja značajan iskorak i dobro polazište za iznalaženje rešenja za brz i efikasan pristup informacijama o vrednoj građi. Najavljeno je da će katalog nastaviti da se razvija i dopunjuje kako novim podacima tako i digitalizovanim predmetima u skorijoj budućnosti.

Slobodan Mandić, 18. novembar 2019.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2019, str. 116-117.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXXI”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 1, 2019, Bеograd, 2019, str. 113-118.

Archives Portal Europe

admin

Archives Portal Europe

Archives Portal Europe <http://www.archivesportaleurope.net> (27. XI 2019).

U izveštaju Međunarodnog arhivskog saveta iz 2002. godine ukazano je na to da će arhivi u digitalnom dobu za primarni cilj svoje delatnosti imati potpunu digitalizaciju i onlajn dostupnost arhivskog materijala. Ipak, ulaganje u digitalizaciju za arhive je veoma skup i složen poduhvat koji zahteva dosta vremena. Čak i ako bi arhivi imali neograničen budžet i resurse, ovo bi bio veoma dugotrajan i ambIciozan proces. Stoga bi lakši put vodio korišćenju drugih mogućnosti koje digitalne tehnologije stavljaju arhivima na raspolaganje.

Paralelno sa izgradnjom sopstvenih nacionalnih i lokalnih istraživačkih portala, zemlje širom Evrope započele su 2009. godine s kreiranjem zajedničkog sistema u svrhu povezivanja virtuelnih prostora različitih institucija u jedinstveni katalog. To je rezultiralo lansiranjem Arhivskog portala Evrope 2012. godine u vidu onlajn repozitorijuma za evropske arhivske kataloge. Iako primenjuje međunarodne arhivske standarde za opis arhivske građe, ovaj portal zapravo samo skladišti metapodatke i veze ka digitalnim objektima (skenovima dokumenata) u postojećim bazama. Kao rezultat, korisnici na jednom mestu imaju mogućnost pretrage ogromne količine informacija o arhivskoj građi – preko 275 miliona jedinica opisa dokumenata koji potiču iz oko 7000 institucija.

Pretragu velike količine podataka u hijerarhijskoj strukturi korisnici mogu vršiti putem ključnih reči (uključujući višejezičnu pretragu i bulove operatore), ali i kombinovanom metodom, selektujući i ukrštajući podatke o arhivskim institucijama, vrstama dokumenta, vremenu nastanka, ličnim imenima i sl. Registrovanim korisnicima dodatno je omogućeno da snime rezultate svojih pretraga, označe određene opise dokumenata, ali i da formiraju sopstvene kolekcije. Poseban odeljak sajta je posvećen istraživanju sadržaja kroz tematske celine. Pored pretrage arhivske građe, u odeljku Direktorijum sadržane su informacije o arhivskim institucijama izlistanim prema evropskim državama abecednim redom. Pojedinim posetiocima će biti privlačan i odeljak sa interesantnim dokumentima, izabranim od strane institucija u kojima su pohranjeni.

Arhivski portal Evrope predstavlja optimalan okvir u kojem arhivske institucije imaju priliku da nastupaju zajedno i udruženim snagama korisnicima omogućavaju daleko bolji uvid u bogatstva evropskih arhivskih fondova. Odlika ovog portala je kontinuirani rad na ažuriranju i osvežavanju tehničkih rešenja, kao i stalna dopuna informacija o arhivskoj građi i arhivima. Trenutno se radi na redizajniranju portala u dve odvojene verzije: za korisnike koji pristupaju preko desktop računara i i za one koji to vrše putem mobilnih telefona. Takođe, odlučeno je da se izvrši sadržajno obogaćivanje baze i podacima iz vanevropskih arhivskih institucija, koje čuvaju materijale koji se odnose na Evropu.

Slobodan Mandić, 27. novembar 2019.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 1, 2019, str. 113-114.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXXI”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 1, 2019, Bеograd, 2019, str. 113-118.

Harry Ransom Center Digital Collections

admin

Harry Ransom Center Digital Collections

University of Texas at Austin, Harry Ransom Center Digital Collections <https://hrc.contentdm.oclc.org/digital/> (25. IV 2018).

Hari Ransom centar Univerziteta Teksas u Ostinu predstavlja jedinstvenu instituciju unutar koje funkcionišu arhiv, biblioteka i muzej, specijalizovani za američke i evropske kolekcije značajne na polju istraživanja umetnosti i humanističkih nauka. U Centru se čuva 36 miliona književnih rukopisa, milion retkih knjiga, pet miliona fotografija i više od sto hiljada umetničkih dela. Deo ovih bogatih kolekcija dostupan je od decembra 2017. godine u digitalnom obliku preko jedinstvenog portala gde je sav materijal organizovan u okviru osamdeset posebnih celina. Korisnicima je omogućen pristup arhivama književnika kao što su Gabrijel Garsija Markes, Edgar Alan Po, Džek London, Luis Kerol, Oskar Vajld, Tomas Hardi, zatim kolekcijama srednjovekovnih i ranih modernih rukopisa, fotografskim kolekcijama pojedinih novina (New York Journal American), retkih knjiga, specijalnim zbirkama filmskih i drugih plakata i postera, kolekcijama negativa staklenih ploča, umetničkih dela, zbirkama posvećenim pojedinim književnim junacima (Šerlok Holms). Sa tehničke strane, pristup građi je omogućen upotrebom seta aplikacija namenjenih za komptatibilnu funkcionalnost unutar repozitorijuma digitalnih slika, a koji su formirani i kojima upravlja zajednica biblioteka, muzeja, arhiva, softverskih kompanija i drugih organizacija (The International Image Interoperability Framework – IIIF).  Takođe, za pregled digitalizovanog materijala je upotrebljen softver otvorenog koda Mirador (Mirador).

Slobodan Mandić, 25. april 2018.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 3, 2017, str. 126-127.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXVII”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 3, 2017, Bеograd, 2018, str. 125-129.

UK Web Archive

admin

UK Web Archive

The British Library, UK Web Archive <https://www.webarchive.org.uk/ukwa/> (3. I 2018).

Nastao kao odgovor na izazov preteće opasnosti od nastanka „digitalne crne rupe”, Web arhiv Ujedinjenog kraljevstva pokrenut je sa misijom arhiviranja, tj. čuvanja i omogućivanja sadašnjeg i budućeg korišćenja miliona web stranica od kojih se mnoge tokom vremena menjaju i nestaju. Sa obzirom na to da se web stranice iznova posećuju i snimaju u redovnim intervalima, korisnici mogu da prate i nastale promene i razvoj unutar pojedinih sajtova. Proces arhiviranja je krenuo 2004. godine, a od aprila 2013. Britanska biblioteka je započela proces arhiviranja celokupnog web domena Ujedinjenog Kraljevstva. Do kraja 2017. godine je arhivirano preko 15.000 web sajtova, ili delova sajtova, u količini od 28 terabajta podataka. U svrhu lakšeg snalaženja i korišćenja arhiviranog materijala, pored brze i napredne pretrage, korisnicima je na raspolaganju i mogućnost pregleda specijalnih kolekcija i tematskih grupa sajtova, organizovanih od strane bibliotekara, kuratora i drugih stručnjaka za određene oblasti. Na primer, sa tematskom odrednicom Istorija do sada je arhivirano 992 sajta. Celokupni poduhvat UK web arhiva je rukovođen od strane Britanske biblioteke, a u saradnji sa Nacionalnom bibliotekom Velsa i Nacionalnom bibliotekom Škotske, dok su u ranijem periodu u projekat bili uključeni Nacionalni arhiv i druge institucije.

Slobodan Mandić, 3. januar 2018.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 2, 2017, str. 140.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXVI”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 2, 2017, Bеograd, 2018, str. 139-142.

The Creative Archives’ and Users’ Network

admin

Community as Opportunity. The Creative Archives’ and Users’ Network – co:op

Community as Opportunity.The Creative Archives’ and Users’ Network – co:op,<http://coop-project.eu/> (20. I 2017).

Pod okriljem Međunarodnog centra za arhivska istraživanja (ICARUS) sedamnaest institucija iz dvanaest evropskih zemalja je 2015. godine pokrenulo projekat Zajednica kao mogućnost – kreativna mreža arhiva i korisnika sa primarnim ciljem jačanja i promovisanja saradnje između arhiva i drugih institucija koje čuvaju kulturno nasleđe, kao i približavanja ovih institucija široj javnosti. Autori projekta i njegove internet prezentacije polaze od premise da je uloga digitalno informacionih tehnologija i konstantne dostupnosti informacija preko interneta ne samo u stvaranju uslova za demokratski pristup znanju digitalnim alatkama, već i uslova za kritičku produkciju i širenje znanja putem angažovanja široke publike kao nosioca sopstvene sociokulturne dinamike. U tom smislu, projektne aktivnosti su usmerene ka mogućnostima otvorenog pristupa opisima arhivskih dokumenata, podsticanju korišćenja postojećih digitalnih arhiva u univerzitetskoj nastavi, organizovanju međunarodnih konferencija s ciljem povezivanja istraživača itd. Pored pružanja informacija o raznim realizovanim i planiranim projektnim aktivnostima,vredan deo prezentacije predstavljaju i članci koji se objavljuju u formi bloga, a koji se odnose na delatnosti iz sveta savremene arhivistike. Među do sada objavljenim prilozima, posetioci sajta mogu saznati više o aktuelnostima iz stranih arhiva, na primer, upoznati se s formatom za prepoznavanje ručno pisanog teksta u Nacionalnom arhivu Finske, onlajn uređivanjem metapodataka u bazi virtuelnog arhiva povelja portala Monasterium, metodama indeksiranja biografskih podataka iz arhivskih dokumenata, ali se obavestiti i o dešavanjima u domaćim arhivima – saradnicima projekta, kao što su preseljenje Istorijskog arhiva grada Novog Sada u novu zgradu, objavljivanju onlajn digitalnog vodiča za Prvi svetski rat Istorijskog arhiva Beograda,prezentovanju srpskih srednjovekovnih dokumenata iz Arhiva u Veneciji na portalu Monasterium, itd.

Slobodan Mandić, 20. januar 2017.

Originalno objavljeno u Godišnjaku za društvenu istoriju 3, 2016, str. 127-128.

Slobodan Mandić ”Prikazi sajtova (Web adrеsar) XXIV”, u:
Godišnjak za društvеnu istoriju 3, 2016, Bеograd, 2017, str. 127-130.